เครื่องดนตรีสากลมีหลายประเภท วันนี้เรามารู้จักประเภทเครื่องสาย
เครื่องดนตรีประเภทเครื่องสายเกิดเสียงโดยการทำให้สายสั่นสะเทือน มีทั้งการดีด เช่น ลูท ฮาร์ป แมนโดลิน และแบนโจ ส่วนเครื่องดนตรีในตระกูลไวโอลินเช่น ไวโอลิน วิโอลา เชลโล และดับเบิลเลส เกิดเสียงได้ทั้งการดีด และการสีโดยใช้คันชัก สายของเครื่องดนตรีประเภทนี้ มีทังสายที่ทำมาจากเส้นลวด เส้นเอ็น หรือเส้นไหม นำมาขึงให้ตึง ความดังของเสียงขึ้นอยู่กับรูปร่าง และวัสดุที่นำมาใช้ทำกะโหลกเครื่องดนตรี กะโหลกทำหน้าที่เป็นตัวขยายเสียงที่เกิดขึ้นจากการสั่นสะเทือนของสาย
เครื่องดนตรีประเภทเครื่องสาย ที่นำมาใช้ในการประสมวงดนตรีในปัจจุบันมีดังนี้
เครื่องสายที่ใช้คันสี(Bow)
เสียงของเครื่องสายเกิดจากการสั่นของสายที่ขึงไว้โดยมีกล่องเสียงที่ทำด้วยไม้ทำให้เกิดความกังวานและขยายเสียง
ปัจจุบันเครื่องสายที่ใช้กันอยู่ มี 4 ชนิดคือ
ไวโอลิน (violin)
วิโอลา (viola)
เชลโล (cello)
ดับเบิลเบส(Double bass)
เครื่อสายเหล่านี้ มี 4 สาย โดยมากสายทำด้วยโลหะหรือเอ็นพันด้วยโลหะ คันสีทำด้วยหางม้าขึงให้ตึงและถูยางสน
ประกอบด้วยแผ่นไม้หลายชิ้น แต่ละชิ้นเลือก
มาจากไม้ชนิดต่าง ๆ กันตามความเหมาะสมที่จะนำมาทำเป็นส่วนต่าง ๆ ของซอ ด้านหน้าใช้ไม้พรุช
ซึ่งเป็นไม้เนื้ออ่อนมีลายละเอียดด้านหลังใช้ไม้เมเปิ้ล
ไวโอลินประกอบด้วยสาย 4 สาย แต่ละสายเทียบเสียงห่างกันคู่ 5 เพอร์เฟค คือ เสียง
G-D-A-E สายต่ำสุดเทียบเสียง G ต่ำถัดจาก Middle C สายทั้งสี่มีความยาวเท่ากัน แต่ระดับเสียง
แตกต่างกันตามขนาดไวโอลินขนาดมาตรฐานจะมีความยาวทั้งสิ้น 23.5 นิ้ว คันชักยาว 29 นิ้ว
ไวโอลินเป็นเครื่องดนตรีที่ใช้เล่นท่วงทำนอง (Melodic Instrument) มีเสียงแหลมสดใส
ถ่ายทอดอารมณ์ได้ดีถ้าต้องการจะเล่นให้เสียงหวาน เศร้า ก็ทำได้ โดยใช้เทคนิคการเล่นแบบต่าง ๆ
วิโอลา(Viola) มีรูปร่างเหมือนไวโอลินทุกประการ แต่มีขนาดใหญ่กว่าไวโอลิน
ประมาณหนึ่งในห้า มีความยาวทั้งสิ้น 26.5 นิ้ว วิโอลาประกอบด้วยสาย 4 สาย ตั้งเสียงต่ำกว่า
ไวโอลินลงไปอีกคู่ 5 เพอร์เฟค คือ C-G-D-A มีเสียงทุ้มและนุ่มนวลกว่าไวโอลิน แต่ไม่มีบทบาทเด่น
เหมือนไวโอลิน การเล่นเครื่องดนตรีไวโอลินและวิโอลานี้ผู้เล่นจะใช้มือซ้ายจับที่คอของเครื่อง โดยให้คอของ
เครื่องอยู่ในร่องระหว่างหัวแม่มือกับนิ้วชี้ นิ้วทั้งสี่ (ยกเว้นหัวแม่มือ) ทำหน้าที่กดลงบนสายเพื่อเปลี่ยน
ระดับเสียง ด้านท้ายของเครื่องวางบนไหล่ซ้ายของผู้เล่น และผู้เล่นจะใช้คางหนีบกระชับ จับตัวเครื่อง
ด้วยมือซ้ายและใช้มือขวาจับคันชักในการสี
เชลโล(Cello) มีรูปร่างเหมือนไวโอลินและวิโอลา แต่มีขนาดโตกว่ามาก คือความ
ยาวประมาณ 48.5 นิ้ว ขณะเล่นต้องนั่งเก้าอี้ เอาเครื่องไว้ระหว่างขาทั้งสองข้างหันหน้าเครื่องออก
เทคนิคการเล่นเหมือนกับไวโอลินสายทั้งสี่เสียงต่ำกว่าวิโอลา 1 ช่วงคู่ 8 คือ C-G-D-A เสียงของเชลโล
นุ่มนวล แสดงอารมณ์เศร้าสร้อย
ดับเบิลเบส(Double Bass) เป็นเครื่องที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในตระกูลไวโอลิน มี
ความยาวประมาณ 74 นิ้ว ผู้บรรเลงต้องยืนเล่น เสียงของดับเบิลเบส ต่ำสุดแสดงถึงความมีอำนาจ
ความกลัว ความลึกลับ สายทั้งสี่ตั้งเสียงห่างกันเป็นคู่ 4 เพอร์เฟค คือ E- A- D- G
วิธีเล่นเครื่องสาย
ผู้ประพันธ์เพลงจะกำหนดวิธีการเล่นไว้ในบทเพลง โดยใช้ภาษาอิตาเลียน คำสั่งที่พบบ่อยๆเช่น
พิชซิกาโต(Pizzicato) คือใช้นิ้วดีดสายแทนคันชัก
ดับเบิลสต๊อปปิ้ง (Double stopping)คือเล่นคู่กัน 2 สายพร้อมกัน
คอนซอร์ดิโน (Con sordino) คือใส่เครื่องเก็บเสียงทำให้เสียงเบา
เทรมโมโล(Trenolo) คือการรัวคันสีบนโน้ตตัวเดียวอย่างรวดเร็ว
ฮาร์โมนิค(Harmonic)คือการใช้นิ้วแตะที่สายอย่างแผ่วเบา
พอร์ทัลเมนโต(Portalmento) คือการรูดนิ้วไปบนสายจากเสียงหนึ่งไปอีกเสียงหนึ่ง
คอลลิอาโน (col liano) คือการใช้ด้านที่เป็นไม้ ของคันสีเคาะหรือสีบนสาย
เครื่องสายที่ใช้ดีด (Plucked Strings)
เป็นเครืองดนตรีที่ทำให้เกิดเสียงโดยใช้นิ้วดีดสาย หรือใช้พลาสติกบางๆที่เรียกว่า (Pick) ดีดสายแทนนิ้ว
ฮาร์พ(Harp) หรือพิณ ฮาร์พเป็นเครื่องดนตรีที่เก่าแก่มากชนิดหนึ่งมีสายประมาณ 46-47 สายและมีที่เหยียบเพื่อเปลี่ยนเสียงไปได้หลายเสียง คอนเสิร์ทฮาร์พมีขนาดใหญ่และหนักมากผู้เล่นต้องยืนเล่น ในกลุ่มนี้ประกอบด้วย
1) ฮาร์พ (Harp) ฮาร์พเป็นพิณโบราณขนาดใหญ่ มีประวัติเก่าแก่มาก ชาวอียิปต์
โบราณใช้ฮาร์พเป็นเครื่องดนตรีสำคัญในราชสำนักของฟาโรห์ ในยุโรปสมัยกลางฮาร์พเป็นเครื่องดนตรี
ที่ได้รับความนิยมจากชาวไอริช และเวลส์ เป็นอย่างมาก ฮาร์พมีลักษณะเป็นโครงสามเหลี่ยมขนาดใหญ่ ด้านบนโค้งงอสวยงาม มีสายขึงอยู่ทั้งหมด 47 สาย ช่วงเสียงกว้าง 6 ? Octaves บันไดเสียงพื้นฐานของฮาร์พเป็น Cb Major ที่ฐานของฮาร์พ จะ
มีกระเดื่อง 7 อัน สำหรับเหยียบ (ประจำทั้ง 7 เสียง) ถ้าเหยียบจมลงครั้งหนึ่งสายจะดึงขึ้นทำให้เสียงสูง
ขึ้นครึ่งเสียง ถ้าเหยียบอีกเป็นครั้งที่สองสายจะตึงขึ้นอีกทำให้เสียงสูงขึ้นอีกทำให้ผู้เล่น เล่นเพลงได้ทุก
บันไดเสียงในการบรรเลงฮาร์พผู้เล่นจะต้องนั่งลงให้ไหล่ขวาชิดกับตัวฮาร์พใช้นิ้วมือทั้งสอง ยกเว้นนิ้ว
ก้อยดีดสาย เสียงของฮาร์พเบาและนุ่มนวลกว่าเปียโนมากปัจจุบันฮาร์พใช้บรรเลงในวงดนตรีประเภทออร์เคสตราเท่านั้น
2. ลูท (Lute) เป็นพิณชนิดหนึ่งที่เป็นต้นกำเนิดของเครื่องสายประเภทดีด ลูทมีรูปทรง
เหมือนผลส้มผ่าซีก มีสะพานวางนิ้วที่มีช่องปรากฏอยู่ เช่นเดียวกับกีตาร์ แบนโจ แมนโดลิน ฯลฯ
ชาวอาหรับโบราณนิยมกันมากแต่ปัจจุบันนี้ไม่ได้รับความนิยม
3.กีตาร์ (Guitar) กีตาร์เป็นเครื่องดนตรีที่แพร่หลายมากในปัจจุบันมีรูปร่างคล้ายคลึงกับ
พิณลูทแต่ผิดกันตรงที่รูปร่างแบนกว่าในปัจจุบันมีความสำคัญทั้งในวงดนตรีประเภทสตริง แจ๊สร็อค
เป็นต้น กีตาร์ประกอบด้วยสาย 6 สาย โดยตั้งระดับเสียงต่ำไปหาสูง ในแต่ละสายดังนี้ E,A,D,G,B,E
ไม่ว่าจะเป็นกีตาร์โปร่งธรรมดา หรือกีตาร์ไฟฟ้า
ร่างคล้ายกีตาร์ แต่มิได้นำมาใช้ในวงดนตรีมากนักส่วนมากใช้ในดนตรีของชาวพื้นเมืองแถบลาติน
อเมริกาอย่างไรก็ตามทั้งแมนโดลิน และแบนโจก็เป็นผลการวิวัฒนาการของลูทนั่นเอง
4) แมนโดลิน (Mandolin) เป็นเครื่องดนตรีตระกูลลูท มีสาย 4 คู่ (8สาย) หรือ 6 คู่
(12สาย) ตั้งเสียงเท่ากันเป็นคู่ มีลูกบิดคล้ายกีตาร์ใช้ในการตั้งเสียง และมีนม (Feat) รองรับสาย เวลา
เล่นจะใช้นิ้วมือซ้ายจับตัวแมนโดลินและใช้มือขวาดีด ลักษณะการดีดคล้ายการดีดกีตาร์โดยใช้ปิ๊ค
(Pick) เสียงที่เกิดจากแมนโดลินมีความไพเราะเป็นเสียงที่มีคุณภาพ เร้าอารมณ์ได้ดีโดยเฉพาะอารมณ์
โศกเศร้าเกี่ยวกับความรัก แมนโดลินมีถิ่นกำเนิดที่ประเทศอิตาลี เป็นเครื่องดนตรีที่ชาวอิตาเลียนนิยม
กันแพร่หลาย ในปี ค.ศ. 1713 ได้มีผู้นำเอาแมนโดลินมาเล่นผสมในวงคอนเสิร์ตใน
5) แบนโจ (Banjo) เป็นเครื่องดนตรีในตระกูลลูท จุดเริ่มต้นที่มีผู้นำมาเล่นอยู่ในแถบ
แอฟริกาตะวันตก (Western Africa) เป็นเครื่องดนตรีพื้นบ้านของพวกนิโกร ต่อมาจึงเป็นที่แพร่หลาย
ในหมู่อเมริกันนิโกร วิธีการเล่นคล้ายกับกีตาร์
นี้คือเครื่่่องดนตรีสากลประเภทเครื่องสายครับ
มาตรฐานการเรียนรู้สาระการเรียนรู้ ศิลปะ ดนตรีและนาฏศิลป์
สาระที่ ๒ ดนตรี
มาตรฐาน ศ ๒.๑ เข้าใจและแสดงออกทางดนตรีอย่างสร้างสรรค์ วิเคราะห์ วิพากษ์วิจารณ์คุณค่าดนตรี ถ่ายทอดความรู้สึก ความคิดต่อดนตรีอย่างอิสระ ชื่นชม และประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวัน ระดับชั้น ม.3 ช่วงชั้นที่ 3
ประเด็นคำถาม
1.เครื่องดนตรีประเภทเครื่องสายแบ่งออกเป็นกี่ประเภท
2.วิธีการบรรเลงเครื่องสายมีกีวิธี
3.ไวโอลิน วิโอลาเครื่องดนตรีชนิดใดมีีขนาดใหญ่กว่ากัน
4.เครื่องดนตรีชนิดใดนิยมเล่นในแถบแอฟฟริกาตะวันตก
กิจกรรมการเสนอแนะ
นักเรียนควรดูการบรรเลงเครื่องดนตรีแต่ล่ะประเภทเพื่อดูความแตกต่างของการบรรเลงและระดับเสียง