นักบิน บังคับเครื่องบินได้อย่างไร
ขอขอบคุณข้อมูลจาก สถาบันการบินพลเรือน
www.catc.or.th
โดย ครูปู
หลายท่านอาจสงสัยว่านักบิน สามารถบังคับเครื่องบินให้เลี้ยวซ้าย เลี้ยวขวา ยกหัวและกดหัวกันได้อย่างไร... มันมีอุปกรณ์ควบคุมการบินเป็นอย่างบ้าง โดยเฉพาะการบังคับให้เครื่องบินบินที่ระดับความสูงคงที่ไปตลอดเส้นทางการบิน ไม่ใช่ขึ้นๆ ลงๆ สูงๆ ต่ำๆ
ก่อนอื่น เราต้องรู้จักแกนการเคลื่อนที่ของเครื่องบินเสียก่อน....... เครื่องบินจะเคลื่อนที่รอบแกนสมมุติ 3 แกน โดยทั้ง 3 แกนนี้จะลากผ่านจุดศูนย์กลางมวลหรือ Center of Gravity (c.g) ที่มีชื่อเรียกแตกต่างกัน ประกอบด้วย
แกนแนวยาว (Longitudinal Axis) เป็นแกนที่ผ่านลำตัว ตั้งแต่หัวไปจรดหาง การหมุนรอบแกนนี้จะทำให้เครื่องบินเกิดการเอียงซ้ายหรือขวา การเคลื่อนที่รอบแกนนี้เราเรียกว่า Rolling Moment เนื่องจากการเคลื่อนที่ของพื้นบังคับที่ติดตั้งตรงปลายปีกทั้งสองข้าง ที่เราเรียกว่า Ailerons โดย Aileron ทั้งสองข้างจะกระดกขึ้นลงในทิศทางตรงข้ามกัน เพื่อให้เกิดแรงยกที่มีขนาดไม่เท่ากันบริเวณปลายปีก เช่น เบื่อนักบินใช้มือจับคันบังคับให้หมุนไปทางด้านซ้าย Aileron ด้านซ้ายจะกระดกขึ้น ส่วน Alieron ด้านขวาจะกระดกลง จากผลการทำงานของ Aileron ที่มีทิศทางตรงข้ามกันนี้ จะทำให้ปลายปีกด้านขวามีแรงยกมากกว่าปลายปีกด้านซ้าย จึงทำให้เครื่องบินเอียงไปทางซ้าย ในทางกลับกันหากนักบินใช้มือจับคันบังคับหมุนไปทางด้านขวา Aileron ด้านขวาจะกระดกขึ้น ส่วน Aileron ด้านซ้ายจะกระดกลง จะทำให้ปลายปีกด้านซ้ายมีแรงยกมากกว่าปลายปีกด้านขวา ผลคือทำให้เครื่องบินเอียงไปทางขวา จำง่ายๆ นักบินจะใช้มือจับคันบังคับเครื่องบินให้หมุนไปทางซ้ายหรือขวา เพื่อให้เครื่องบินเอียงซ้ายหรือขวาตามลำดับ และด้วยผลของการที่เครื่องบินเอียงได้นี่แหละจะทำให้เครื่องบินเลี้ยวได้อาจกล่าวได้ว่านักบินใช้มือบังคับหลักที่เรียกว่า Aileron เพื่อให้เครื่องบินเลี้ยวตามทิศทางที่ต้องการ
แกนแนวขวาง (Lateral Axis) เป็นแกนสมมุติที่ลากจากปลายปีกด้านหนึ่งถึงปลายปีกอีกด้านหนึ่ง การหมุนรอบแกนนี้จะทำเครื่องบินเกิดการยกหัวหรือกดหัว การเคลื่อนที่รอบแกนนี้เราเรียกว่า Pitching Moment เป็นผลมาจากการทำงานของพื้นบังคับหลักที่เรียกว่า Elevator ที่นักบินใช้มือดันคันบังคับเข้าหาตัวหรือดันออกจากตัว ทำให้ Elevator กระดกขึ้นหรือลงและเกิดโมเมนต์ทำให้เครื่องบินหัวปักหรือเงย เช่น หากนักบินใช้มือดึงคันบังคับเข้าหาตัว เครื่องบินก็จะยกหัวหรือเงยขึ้นในทางตรงกันข้าม หากนักบินดันคับออกจากตัว เครื่องบินก็จะกดหัวลงครับ จำง่ายๆ ว่า นักบินใช้มือดันหรือดึงคันบังคับให้ Elevator ทำงานเพื่อบังคับให้เครื่องบินบินสูงขึ้นหรือลดความสูงลง
แกนแนวตั้ง (Vertical Axis) เป็นแกนสมมุติที่ลากตั้งฉากกับตัวเครื่องบิน การหมุนรอบแกนนี้จะทำให้เครื่องบินเกิดการส่ายหัวไปทางซ้ายหรือขวา การเคลื่อนที่รอบแกนเราเรียกว่า Yawing Moment เป็นผลมาจากการทำงานของพื้นบังคับหลักที่เรียกว่า Rudder ที่มีลักษณะคล้ายหางเสือเรือนั่นเอง นักบินจะใช้เท้าถีบที่พื้นบังคับที่แยกอิสระ 2 ข้าง เช่น เมื่อเครื่องบินอยู่บนพื้น หากนักบินถีบด้วยเท้าซ้ายจะทำให้เครื่องบินส่ายหัวไปทางซ้ายหรือเลี้ยวไปทางซ้ายบนพื้น ในทางกลับกัน หากนักบินถีบด้วยเท้าขวา ก็จะทำให้เครื่องบินส่ายหัวไปทางขวาหรือเลี้ยวไปทางขวาบนพื้นเช่นกัน ทั้งนี้หากเครื่องบินลอยอยู่บนอากาศ การบังคับควบคุม Rudder ก็มีลักษณะเดียวกับบนพื้นครับ
นักบินจะใช้พื้นบังคับหลัก 3 อย่าง ได้แก่ Aileron ที่ติดตั้งอยู่บริเวณปลายปีกทั้งสองข้าง และใช้ Elevator ที่ติดตั้งบนแพนหางระดับ รวมทั้งใช้ Rudder ที่ติดตั้งบนแพนหางดิ่ง เพื่อควบคุมการเคลื่อนที่ของเครื่องบินหมุนรอบแกนสมมุติทั้งสามแกน โดยใช้ทั้งมือและเท้าบังคับควบคุมพื้นบังคับหลักให้เครื่องบินเลี้ยว ยกหัววิ่งขึ้นจากสนามบินและลงสนามบินนั่นเอง แต่มีคำถามที่น่าคิดว่า?? หากนักบินต้องการเลี้ยวเพื่อให้ความสูงคงที่ นักบินจะทำอย่างไร คำตอบคือ....นักบินจะบังคับด้วย Aileron ให้เครื่องบินการเลี้ยว และรักษาความสูงคงที่ โดยการบังคับด้วย Elevator ไปพร้อมกัน
ปัจจุบันคันบังคับของเครื่องบินสามารถแบ่งได้เป็น 2 ลักษณะคือ แบบแรกคือ STICK มีลักษณะจะเป็นแท่งตรงๆ ยาวๆ ส่วนมากจะใช้กับเครื่องบินขับไล่ และเครื่องบินผาดแผลง แบบที่สองคือ CONTROL WHEEL มีลักษณะเป็นแท่งโค้งๆ งอๆ แบบเขาควาย หรือเหมือนหมุนพวงมาลัยรถยนต์ ซึ่งส่วนมากจะใช้กับเครื่องบินลำเอียงและเครื่องบินโดยสารขนาดใหญ่
เป็นอย่างไรกันบ้าง เครื่องบินสามารถบังคับง่ายนิดเดียว ขอเพียงแค่เข้าใจแกนสมมุติการเคลื่อนที่ รู้จักพื้นบังคับหลักทั้งสามส่วน และวิธีการควบคุม แค่นี้ก็สามารถบังคับเครื่องบินได้ดังใจปรารถนาแล้ว