โรคปัญญาอ่อน : (สาเหตุ)

ระดับเชาวน์ปัญญาแบ่งออก ดังนี้

• ปัญญาอ่อนระดับน้อย (moron) ไอคิว (I.Q.) 50-70
• ปัญญาอ่อนปานกลาง (imbecile) ไอคิว(I.Q.) 35-49
• ปัญญาอ่อนมาก (fevere) ไอคิว (I.Q.) 20-34
• ปัญญาอ่อนรุนแรง (idiocy) ไอคิว (I.Q.) ต่ำกว่า 0-20

การที่คนปัญญาอ่อนมีการกระทำ หรือความประพฤติผิดปกตินั้น เป็นเพราะสมองของเขาถูกทำลายหรือเสียหาย จนทำให้ระดับสติปัญญาด้อยกว่าปกติมีผลทำให้มีพฤติกรรมและการปรับตัวผิดปกติไม่เหมาะสมกับวัย จึงมองดูผิดปกติไป

สาเหตุ

1. เกิดจากโรคทางสมอง หรือโรคทางกายที่มีผลกระทบต่อระบบประสาท เช่น แม่ที่มีภาวะครรภ์เป็นพิษ แม่ติดสารเสพติด ได้รับยาหรือสารพิษระหว่างตั้งครรภ์ การคลอดผิดปกติ โรคขาดสารไอโอดีน ขาดเหล็ก หรือทารกที่ได้รับสารตะกั่ว สารปรอทตั้งแต่เด็ก
2. สาเหตุของโรคปัญญาอ่อนในเด็กนั้นมีมากมาย เช่น โรคทางพันธุกรรมบางอย่าง ความผิดปกติในโครโมโซมของเด็กเอง การเจ็บป่วยของแม่ในระหว่างตั้งครรภ์ การเจ็บป่วยของเด็กระหว่างอยู่ในครรภ์ การคลอดที่ผิดปกติ การเจ็บป่วยของเด็กหลังคลอด เป็นต้น
3. สาเหตุเหล่านี้บางอย่างป้องกันแก้ไขได้ แต่บางอย่างก็ป้องกันไม่ได้

สาเหตุจากพันธุกรรม เกิดจากความผิดปกติของโครโมโซม

ปัญญาอ่อนเกิดขึ้นได้ทุกช่วงอายุของเด็ก ตั้งแต่อยู่ในครรภ์มารดา จนกระทั่งสมองได้พัฒนาเต็มที่ คือ อายุประมาณ 18 ปี อาจจะเกิดในช่วงขณะตั้งครรภ์ ขณะคลอด รวมไปถึงปัญญาทางกรรมพันธุ์ และที่ไม่ทราบสาเหตุ แม้ว่าจะได้พยายามตรวจอย่างละเอียดแล้วก็ตาม

ปัญญาอ่อนเนื่องจากพันธุกรรม

ปัญญาอ่อนแบบนี้ บางคนคิดว่าเป็นเวรกรรมแต่ชาติก่อน หรืออิทธิพลของผีเจ้าที่ หรือถูกเทวดาลงโทษ แท้จริงแล้วมีสาเหตุมาจากมารดาตั้งครรภ์เมื่อมีอายุมากเกินไป เช่น ตั้งครรภ์เมื่ออายุ 40 ปี ขึ้นไป การแบ่งเซลล์เพื่อสร้างเซลล์สืบพันธุ์ในเพศหญิงที่มีอายุมากมักทำให้เกิดมิวเทชัน จึงทำให้เซลล์ไข่มีโครโมโซมมาก หรือน้อยกว่าปกติ เมื่อไข่ได้รับการปฏิสนธิจึงทำให้เซลล์ร่างกายมีจำนวนโครโมโซมมาก หรือน้อยกว่าปกติ โครโมโซมเป็นแหล่งที่อยู่ของสารพันธุกรรม หรือยีน ดังนั้นการมีโครโมโซมที่ผิดปกติจึงทำให้เกิดลักษณะทางพันธุกรรมที่ผิดปกติ เช่น เกิดภาวะปัญญาอ่อน และลักษณะอื่นๆ ร่วมด้วย

กลุ่มอาการดาวน์

กลุ่มอาการดาวน์ (Down's syndrome) มีสาเหตุจากการที่โครโมโซมคู่ที่ 21 เกินมา 1 โครโมโซม ทำให้มีสภาพของนิวเคลียส หรือคารีโอไทป์ เป็นแบบ 47, XX สำหรับเพศหญิง หรือ 47, XY สำหรับเพศชาย ซึ่งสังเกตได้จากการนำภาพถ่ายของโครโมโซมมาจัดเรียงเป็นกลุ่มตามลำดับความยาว และตำแหน่งของเซนโทรเมียร์ ผู้ป่วยกลุ่มนี้ มี I.Q. ประมาณ 20-50 นอกจากมีภาวะปัญญาอ่อนแล้วผู้ป่วยยังมีลักษณะลำตัวนิ่ม มีหน้าตาแปลกจากลูกคนอื่นๆ กล่าวคือ มีศีรษะเล็กกลม ท้ายทอยแบน ลิ้นใหญ่จุกปาก ริมฝีปากบนโค้งขึ้น ใบหูต่ำกว่าปกติ หางตาชี้ขึ้น เป็นเด็กที่นอนหลับเก่ง ไม่ค่อยร้องกวน เจริญเติบโตช้า เช่น ผู้ป่วยหญิงคนหนึ่งคว่ำได้เมื่ออายุ 8 เดือน คลานได้เมื่ออายุ 11 เดือน เดินได้เมื่ออายุ 23 เดือน พูดได้คำแรกได้เมื่ออายุ 27 เดือน มีประจำเดือนเมื่ออายุ 16 ปี

กลุ่มอาการเอ็ดเวิร์ด

กลุ่มอาการเอ็ดเวิร์ด (Edward's syndrome) มีสาเหตุจากการที่โครโมโซมคู่ที่ 18 เกินมา 1 โครโมโซม นอกจากมีภาวะปัญญาอ่อนแล้ว เด็กยังมีความพิการรุนแรง เช่น ปากแหว่ง เพดานโหว่ หัวใจพิการแต่กำเนิด

กลุ่มอาการพาทาว

กลุ่มอาการพาทาว (Patau syndrome) มีสาเหตุจากการที่โครโมโซมคู่ที่ 13 เกินมา 1 โครโมโซม เด็กจะมีภาวะปัญญาอ่อนและความพิการที่รุนแรงขึ้น เช่น อวัยวะภายในพิการ มักเสียชีวิตตั้งแต่แรกเกิด และมักมีอายุสั้นมาก สถิติการเกิดเด็กปัญญาอ่อนทุกประเภททั่วประเทศประมาณ 450,000 คน มารดาที่มีอายุ 30 ปี มักให้กำเนิดเด็กปัญญาอ่อน ประมาณ 1 คน ในการคลอด 1,000 ครั้ง และมารดาที่อายุ 44-45 ปี ให้กำเนิดเด็กปัญญาอ่อนประมาณ 25 คน ในการคลอด 1,000 ครั้ง ภาวะปัญญาอ่อนที่เนื่องจากพันธุกรรม นอกจากจะมีความผิดปกติของโครโมโซมร่างกายหรือออโทโซม แล้วยังมีสาเหตุมาจากความผิดปกติของโครโมโซมเพศอีกด้วย

กลุ่มอาการไคลน์เฟลเตอร์

กลุ่มอาการไคลน์เฟลเตอร์ (Klinefelter's syndrome) มีสาเหตุจากการที่โครโมโซม X เกินมา 1 หรือ 2 โครโมโซม ผู้ป่วยเป็นเพศชาย จึงมีคารีโอไทป์เป็น 47, XXY หรือ 48, XXXY ลักษณะอาการนอกจากอาจจะมีภาวะปัญญาอ่อนแล้วยังมีรูปร่างอ้อนแอ่นตัวสูงชะลูด มีหน้าอกโต เป็นหมัน ถ้ามีจำนวนโครโมโซม X มาก ก็จะมีความรุนแรงของปัญญาอ่อนเพิ่มขึ้น

กลุ่มอาการเทอร์เนอร์

กลุ่มอาการเทอร์เนอร์ (Turner's syndrome) มีสาเหตุจากการที่โครโมโซม X ขาดหายไป 1 โครโมโซมในเพศหญิง จึงมีคารีโอไทป์เป็น 45, XO นอกจากอาจจะมีภาวะปัญญาอ่อนแล้วยังมีลักษณะตัวเตี้ย ที่บริเวณคอมีพังผืดกางเป็นปีก และไม่มีประจำเดือนจึงเป็นหมัน

ปัจจัยทางสิ่งแวดล้อม

ปัญญาอ่อนอาจเกิดจากปัจจัยทางสิ่งแวดล้อม เช่น จากสมอง ได้รับการกระทบกระเทือนจากอุบัติเหตุ หรือจากการใช้เครื่องมือช่วยในการทำคลอด การใช้สารเคมีในขณะตั้งครรภ์ ขณะคลอด และหลังคลอด บางรายเกิดจากกัมมันตภาพรังสี โดยเฉพาะในรายที่รับการบำบัดทางรังสีวิทยา เป็นต้น

ปัญญาอ่อนที่เนื่องมาจากเชื้อโรคและอุบัติเหตุ

1. ปัญญาอ่อนที่เนื่องมาจากการติดเชื้อ สตรีที่เริ่มตั้งครรภ์พึงตระหนักและระมัดระวังตนเอง หลีกเลี่ยงการร่วมเพศกับสามีที่ กำลังป่วยเป็นโรคซิฟิลิส ถ้าบังเอิญติดเชื้อต้องรีบรักษาให้หาย อย่าเข้าใกล้ผู้ป่วยที่เป็นโรคหัดเยอรมันเพราะอาจติดโรคนี้ได้ซึ่งจะมีผลต่อพัฒนาการของสมองของทารกในครรภ์
2. ส่วนการดูแลผู้ป่วยซึ่งเป็นทารกนั้นแพทย์และพยาบาลควรระมัดระวังการ ช็อคซึ่งอาจทำให้สมองขาดออกซิเจน และอุบัติเหตุที่มีผลต่อเซลล์สมองที่เนื่องมาจากการกระทบกระเทือนจากเครื่องมือทางการแพทย์

ปัญญาอ่อนที่เนื่องมาจากการขาดธาตุอาหาร

1. ธาตุไอโอดีน เป็นธาตุอาหารสำคัญที่มีผลต่อพัฒนาการของสมอง แหล่งที่มีธาตุนี้ได้แก่ อาหารทะเล เกลือสมุทร และอาหารเสริมไอโอดีน ไอโอดีนเป็นองค์ประกอบของฮอร์โมนไทรอกซิน ผลิตจากต่อมไทรอยด์ซึ่งเป็นต่อมไร้ท่อที่มีตำแหน่งอยู่ที่บริเวณคอหอย ฮอร์โมนไทร อกซินมีหน้าที่สำคัญในการควบคุมอัตราเมแทบอลิซึมของร่างกายควบคุมการเจริญและพัฒนาการของร่างกายรวมทั้งพัฒนาการของสมอง
2. ถ้าขาดฮอร์โมนนี้ในวัยเด็กจะมีผลทำให้ร่างกายเตี้ยแคระ แขนขาสั้นไม่สมส่วน ผมบางผิวหนัง หยาบ การเจริญเติบโตช้ากว่าเด็กปกติ และมีภาวะปัญญาอ่อน กลุ่มอาการแบบนี้ เรียกว่า ครีทินิซึม (cretinism) ในผู้ใหญ่การขาดฮอร์โมน ไทรอกซิน จะทำให้มีความจำเสื่อม เหนื่อยง่าย หัวใจโต กล้ามเนื้ออ่อนแรง ติดเชื้อได้ง่าย กลุ่มอาการนี้เรียกว่า มิกซีดีมา (myxedema) นอกจากนี้ผู้ที่ขาดธาตุไอโอดีนเป็นประจำจะมีผลทำให้เป็นโรคคอพอก ซึ่งมีอาการคล้ายกลุ่มมิกซีดี มาแต่มีอาการคอหอยโตร่วมด้วย
3. การป้องกัน ควรบริโภคอาหารให้ถูกหลักโภชนาการและบริโภคอาหารทะเล เกลือสมุทร หรืออาหารเสริมไอโอดีน เช่น น้ำปลาเสริมไอโอดีน ไข่ไอโอดีน เป็นต้น สำหรับ ผู้ป่วยคอพอกระยะแรก ถ้าได้รับอาหารที่มีปริมาณธาตุไอโอดีนเพียงพอจะช่วยฟื้นฟูการทำงานของต่อมไทรอยด์ ทำให้อาการผิดปกติต่างๆ หายไปได้

ปัจจัยทางจิตและสังคม

ปัญญาอ่อนอาจเกิดจากปัจจัยทางจิตและสังคม ได้แก่ ความผิดปกติในปฏิสัมพันธ์ระหว่างผู้เลี้ยงดูกับเด็ก ความผิดปกติทางจิตของผู้เลี้ยงดูเด็ก หรือของเด็กเอง

การป้องกัน

1. วิธีการป้องกันที่ดีสำหรับพ่อแม่คือ การเตรียมตัวพ่อแม่ตั้งแต่ก่อนแต่งงาน การตรวจสอบหาความเสี่ยงของพ่อและแม่ต่อโรคต่างๆ การฝากครรภ์ และการดูแลการตั้งครรภ์อย่างดี การหลีกเลี่ยงภาวะเสี่ยงต่างๆ และการดูแลเด็กหลังคลอดให้เด็กแข็งแรงปราศจากโรคภัยต่างๆ
2. เมื่อเด็กคลอดออกมาแล้ว การเฝ้าสังเกตพัฒนาการทุกด้านภายในขวบปีแรก มีความสำคัญมาก ถ้าพบว่าพัฒนาการช้า ควรปรึกษาแพทย์เพื่อหาทางช่วยเหลืออย่างรวดเร็วต่อไป

ภาวะปัญญาอ่อนที่ป้องกันได้

ภาวะปัญญาอ่อนที่เกิดจากสาเหตุอื่นๆ ที่มิใช่กรรมพันธุ์ สามารถป้องกันมิให้เกิดขึ้นได้ สาเหตุเหล่านั้น ได้แก่

1. การติดเชื้อ เชื้อบางชนิด เช่น ซิฟิลิส หัดเยอรมัน ถ้ามารดาติดเชื้อนี้ในระยะสามเดือนแรกของการตั้งครรภ์ ควรรีบไปรับการรักษาจากแพทย์
2. สารเสพติดในฝิ่น กัญชา ยานอนหลับ เหล้า บุหรี่ และยาบางชนิด อาจทำให้ทารกในครรภ์ได้รับอันตรายจนพิการหรือปัญญาอ่อนได้ สตรีมีครรภ์จึงไม่ควรสูบหรือเสพยาเสพติด และไม่ควรซื้อยาบางชนิดกินเอง
3. อันตรายจากรังสี เช่น การฉายรังสีบริเวณมดลูกขณะตั้งครรภ์ควรกระทำเมื่อแพทย์เห็นว่าจำเป็นจริงๆ เท่านั้น เพราะอาจเป็นอันตรายต่อสมองของทารกได้
4. อุบัติเหตุ เช่น หกล้ม ถูกกระแทกถูกชน เป็นต้น สตรีมีครรภ์ควรระมัดระวังมิให้เกิดเหตุเหล่านี้กับตนเอง เพราะอาจเป็นอันตรายต่อทารกในครรภ์ แต่ถ้าเกิดขึ้นก็ควรรีบรักษาให้ทันท่วงที
5. ขาดธาตุหรือสารอาหารที่สำคัญ เช่น ธาตุเหล็ก วิตามินบี 6 และกรดนิโคทินิก เป็นต้นสตรีมีครรภ์ควรได้รับอย่างครบถ้วน ถ้าตรวจพบว่าขาดสารอาหารก่อนทารกอายุ 3 เดือน ก็สามารถป้องกันและรักษาได้ นอกจากนี้ผู้เป็นมารดาควรมีความรู้ในเรื่องภาวะโภชนาการ การเลี้ยงดู โดยการให้อาหารที่มีคุณค่าแก่เด็ก โดยเฉพาะอาหารประเภทโปรตีน เพราะเด็กที่ขาดอาหารโปรตีนมักมีเชาวน์ปัญญาต่ำ

ที่มา : นพ.วรวุฒิ เจริญศิริ
ศูนย์ข้อมูลสุขภาพกรุงเทพ

 
ที่มา : https://www.sahavicha.com/?name=knowledge&file=readknowledge&id=1791