ภาษาถิ่น หมายถึง ภาษาที่ใช้อยู่ในท้องถิ่นใดท้องถิ่นหนึ่งของประเทศ ในประเทศไทยมีภาษาถิ่นอีสาน ภาษาถิ่นใต้ และภาษาถิ่นเหนือที่เรียกกันว่า ภาษาล้านนา ภาษาถิ่นเป็นภาษาเดียวกันกับภาษาไทย แต่มีลักษณะบางอย่างแตกต่างผิดเพี้ยนไปจากภาษากลาง และความแตกต่างนั้นมักเป็นระบบ เช่น คำที่ภาษากรุงเทพฯ ใช้ ร ภาษาเหนือจะเป็น ฮ เช่น คำว่า รัก เป็น ฮัก คำว่า เรือน เป็น เฮือน คำว่า ร้อง เป็น ฮ้อง เป็นต้น
ในแต่ละถิ่นอาจจะมีภาษาถิ่นย่อยลงไปอีก เช่น ในภาษาถิ่นใต้ ก็มีภาษาสงขลา ภาษานคร ภาษาตากใบ ภาษาสุราษฎร์ เป็นต้น ภาษาท้องถิ่นอีสานของประเทศไทยมีลักษณะใกล้เคียงกับภาษาที่พูดที่ใช้กันในประเทศลาว แต่ภาษาอีสานก็ยังถือว่าเป็นภาษาถิ่นของภาษาไทย ภาษาถิ่นอีสานมีภาษาถิ่นย่อยหลายภาษา ภาษาถิ่นทุกภาษาเป็นภาษาที่สำคัญในสังคมไทย เป็นภาษาที่บันทึกเรื่องราว ประสบการณ์ และวัฒนธรรมทุกแขนงของท้องถิ่น เราจึงควรรักษาภาษาถิ่นทุกถิ่นไว้ใช้ให้ถูกต้องเพื่อเป็นสมบัติมรดกของชาติต่อไป
ตัวอย่าง ภาษาถิ่น
คำสวัสดี/ทักทาย
ภาคเหนือ สวัสดีเจ้า
ภาคกลาง สวัสดี
ภาคอีสาน ไปไส
ภาคใต้ พรือ
ภาษาอังกฤษ How are you ?
การขยับตัว
ภาคเหนือ ขด - การขยับตัวไปด้านใดด้านหนึ่ง
ภาคกลาง เหยิบ - การขยับตัวออกไปด้านใดด้านหนึ่ง (สุโขทัย)
ภาคอีสาน ตู้ด - การขยับออกไปด้านหลังโดยไม่ยกก้น
ภาคใต้ ถด - การยกก้นขยับตัวไปด้านหน้า
แถด - การยกก้นขยับตัวไปด้านหลัง
ยอดเยี่ยม, ดีมาก
ภาคเหนือ ดีประล่ำประเหลือ
ภาคกลาง ว้าย ดีจริงๆ ไอ้น้อง พ่อคุณเอ๋ย ดีแท้ๆ (สุโขทัย)
ภาคอีสาน ปัดโธ่ ! ช่างแม่นเหลือใจกูแท้หนอ บ่เคยเห็นเลยพี่น้องเอ๊ย ช่างแม่นอ่อนช้อยหลายเด๊
ภาคใต้ แม่เอ๊ย แม่และ ฉาดได้แรงอกกูเกินนิ
ภาษาอังกฤษ That is great.
อร่อย, อร่อยมาก
ภาคเหนือ ลำแต้ แต้
ภาคกลาง แม่เจ้าโว้ย อร่อยแท้ๆ เนอะ
ภาคอีสาน แซ่บอีหลี
ภาคใต้ ฉาดเข้าลึกถึงหัวใจ ไข่เฮ้ย มึงลองแล
ภาษาอังกฤษ Delicious
ฟักทอง
ภาคเหนือ บะน้ำแก้ว, ฟักแก้ว
ภาคกลาง ฟักทอง
ภาคอีสาน บักอึ๊
ภาคใต้ น้ำเต้า
ภาษาอังกฤษ Pumpkin
ของเหลวที่ทะลักเล็ดลอดออกมา
ภาคเหนือ แฟบ
ภาคกลาง ปลิ้น
ภาคอีสาน ซอด
ภาคใต้ แพร็ด
ภาษาอังกฤษ Squirt
มะละกอ
ภาคเหนือ บะกล้วยแต้ด
ภาคกลาง มะละกอ
ภาคอีสาน บักหุ่ง
ภาคใต้ ลอกอ
ภาษาอังกฤษ Papaya
เมล็ดมะละกอ
ภาคเหนือ แก่นบะกล้วยแต้ด
ภาคกลาง เมล็ดมะละกอ
ภาคอีสาน ในบักหุ่ง
ภาคใต้ เล็ดลอกอ
สับปะรด
ภาคเหนือ บะขะนัด
ภาคกลาง สับปะรด
ภาคอีสาน บักนัด
ภาคใต้ ยานัด, มะลิ (ภาษาท้องถิ่น สงขลา)
ภาษาอังกฤษ Pineapple
ฝรั่ง
ภาคเหนือ บะแกว (ภาษาท้องถิ่น แพร่), บะหมั่น (ภาษาท้องถิ่น ลำปาง),บะกล้วยก๋า (ภาษาท้องถิ่น เชียงใหม่)
ภาคกลาง ฝรั่ง
ภาคอีสาน บักสีดา
ภาคใต้ ชมพู่
ภาษาอังกฤษ Guava
น้อยหน่า
ภาคเหนือ บะแน, บะนอแน
ภาคกลาง น้อยหน่า
ภาคอีสาน บักเขียบ
ภาคใต้ น้อยหน่า
ภาษาอังกฤษ Custard apple, Sugar apple
เม็ดมะม่วงหิมพานต์
ภาคเหนือ เม็ดบะม่วงหิมพานต์
ภาคกลาง เม็ดมะม่วงหิมพานต์
ภาคอีสาน เม็ดบักม่วง
ภาคใต้ ยาร่วง, เล็ดล่อ, หัวครก (ภาษาท้องถิ่น นครศรีธรรมราช)
กาหยู (ภาษาท้องถิ่น ระนอง), กาหยี (ภาษาท้องถิ่น ภูเก็ต)
ภาษาอังกฤษ Cashew
รองเท้า
ภาคเหนือ เกิบ, แคปฟองนวล (รองเท้าฟองน้ำ ภาษาท้องถิ่น น่าน)
ภาคกลาง อีัแตะ
ภาคอีสาน เกิบ
ภาคใต้ เกือก
ภาษาอังกฤษ Sandals
ขอบคุณ นภดล /www.siamsouth.com