ที่เก่าเวลาเดิม

คอลัมน์ โรคแห่งการบริหาร
โดย สุจินต์ จันทร์นวล
เขาจำได้ว่าเมื่อคราวที่ได้เข้ามาทำงานที่บริษัทนี้ในตำแหน่ง ผู้จัดการฝ่ายขาย เขาดีใจและรู้สึกภาคภูมิใจในตัวเองเป็นล้นพ้น ด้วยอายุ เพียงแค่ 30 ต้นๆ ก้าวมาถึงจุดนี้ได้ ในขณะที่เพื่อนๆ ร่วมรุ่นของเขา ยังทำกันอยู่ในระดับพนักงานธรรมดา เสียส่วนใหญ่
จากคนที่ทำตามคำสั่งของหัวหน้าเพียงลูกเดียวมาก่อน เขามีลูกน้องที่ต้องสั่งเอง คนที่สั่งและมอบหมายงานให้เขาก็คือ ผู้บริหารสูงสุดของที่นั่น มันเป็น คำสั่งกว้างๆ ว่านายต้องการอะไร เขาต้องเอามาคิดว่าจะต้องทำอย่างไร ควรจะใช้ใครทำบ้าง
เขาลองผิดลองถูกมาเรื่อย บางงาน มันก็ออกมาดี บางงานก็ถูกตำหนิบ้าง ว่ามันควรจะเป็นอย่างนั้นอย่างนี้ แต่ยังไงเขาก็เอาตัวรอดมาได้เสมอ อาศัยที่เขา เรียนรู้นิสัยใจคอของนายได้ดีพอสมควร ว่าจังหวะอารมณ์ไหนของนายเขาควรพูดอะไรหรือไม่ ทำอะไรยังไงบ้าง
นายเป็นคนที่อารมณ์ร้อนพอสมควร ไม่ค่อยจะยอมใครอะไรง่ายๆ โดยเฉพาะใครที่คิดไม่เหมือนหรือ ขัดแย้ง และอาจจะออกอาการกราดเกรี้ยว ด้วยซ้ำ หากเกิดมีใครคิดจะลบเหลี่ยม หรือทำเป็นรู้ทัน
ธุรกิจของบริษัทนี้มันก็คือการเล่นกับเงิน พูดง่ายๆ คือเอาเงินทุนจากบริษัทแม่มาทำให้เกิดดอกออกผล ผ่านหลายหลาก วิธีการ ด้วยการเช่าซื้อ ด้วยการลีสซิ่ง ด้วยคอมมิสชั่น ด้วยการหมุนและเล่นกับ ค่าเงิน กู้มาถูกแล้วเอามาปล่อยแพง ฯลฯ
เขามองว่านายของเขาไม่ธรรมดา มีความเก่งกาจสามารถมากในงานแขนงนี้ มันต้องตรงกับนิสัยใจคอเสียจริงๆ ประเภทด้านได้อายอด จะได้กำไรมันก็ต้องได้เปรียบ เสียไม่ยอมแต่ได้เอา ใครจะคิดอย่างไร รู้สึกอย่างไร ช่างมัน เพราะมันไม่ได้ประโยชน์หรือทำให้ได้เงินตรงไหน จะไปแคร์อยู่ทำไมโอกาสมีไว้ให้ฉวย ใครเร็วกว่าก็ได้ไป ใครช้าก็ช่วยไม่ได้ คนโง่กว่าก็ต้องเป็นเหยื่อของคนฉลาด และอำนาจต่อรองที่ดี ที่สุดคือเงิน
สิ่งที่เขาได้เรียนรู้จากวิธีคิดของนาย ก็คือ สไตล์ในการทำธุรกิจนั่นเอง นายไม่เคยจะสอนวิธีการคิด วิธีการทำงาน สิ่งที่ได้มาเป็นหลักใหญ่ใจความ มันคือ ทุกอย่างต้องได้เปรียบ กับลูกค้าจะได้ อะไรบ้าง กับคู่ค้าต้องได้น้อยกว่าเสีย ในรายละเอียดว่าจะทำอย่างไร เขาต้องเอามาคิดค้นเอาเอง
เมื่อใดที่เขาเจอคู่แข่งที่ออกจะทันเกม ทันเหลี่ยมและมีชั้นเชิงที่เหนือกว่า เขาก็จะเอาตัวรอดง่ายๆ ด้วยการไม่ตัดสินใจ โดยอ้างว่าต้องรายงานให้นายเพื่อการตัดสินใจ ตัดสินใจเองไม่ได้ ในขณะที่ หากอีกฝ่ายอ่อนข้อให้จุดไหน เขาก็จะฉกฉวยก่อนทันที แบบว่าอันไหนได้เปรียบก็จะฉวยไว้ แต่หากจะเสียเปรียบก็รีบเบี่ยงเบนไปก่อน
เขาได้นิสัยใจคอของนายมาโดย ไม่รู้ตัว จนกระทั่งเพื่อนฝูงของเขาลดน้อยลงไปมากตั้งแต่มาลงหลักปักฐานอยู่กับบริษัทนี้ เพราะเขาเอานิสัยใหม่ๆ ของนายมาใช้กับเพื่อน เมื่อการคบหากันมันไม่ยืนอยู่บนฐานของความแฟร์ก็คงจะคบกันลำบาก
นิสัยนี้มันลงไปถึงระดับล่าง คือกับลูกน้องของเขาด้วย ในการทำหน้าที่เป็นลูกพี่ของเขา มันจึงไม่สามารถได้ใจลูกน้องได้ จะได้ก็คือใจที่ไม่นับถือ และใจที่คอยหวาดระแวงว่าจะตกเป็นแพะของหัวหน้า ในเรื่องใดบ้าง หากมันมีอะไรผิดพลาดขึ้นมาในเรื่องงาน
โดยเฉพาะลูกน้องผู้หญิง มันมีตัวอย่างให้เห็นว่านายเขาเองนั้นก็มีเรื่องราวฉาวโฉ่ที่ปิดกันให้แซดในหมู่ลูกน้อง ว่าใครคือเมียเก็บคู่ขาลับของนายดูจากตำแหน่งหน้าที่รวมทั้งเงินเดือนที่พุ่งขึ้นพรวดๆ ไม่หยุดนั่นแหละ ทั้งๆ ที่คุณสมบัติก็มีแค่หน้าตาผิวพรรณและทรวดทรง องค์เอวเท่านั้น สมองและสติปัญญาหาไม่เจอ
ดังนั้น เขาจึงเลียนแบบได้อย่างไม่เคอะเขินกับบรรดาลูกน้องผู้หญิงของเขา แต่ด้วยกำลังเงินและนิสัยได้เอาเสียไม่เอานี้ การจะหากินในเล้าของตัวเองจึงไม่ง่าย อย่างนายที่ทุ่มให้ได้เพื่อให้คุณภาพชีวิต ของผู้หญิงดีขึ้น ของฟรีสำหรับเขา จึงไม่เป็นผลเท่าไร่ อย่างเก่งก็พอแค่ ป้อไปป้อมา แทะโลมได้บ้างเล็กๆ น้อยๆ แล้วกลับไปตายบ้าน
ทั้งๆ ที่ลูกน้องผู้หญิงบางคน ก็พร้อมจะแลก แต่อาการอยากได้ แต่ไม่ยอมเสียของเขา การเลียนแบบนายจึงไม่เป็นผลสักราย และบางคนนั้นก็เย้ยหยันเสียด้วยซ้ำว่า ของฟรีพี่ก็มีอยู่แล้วที่บ้านไง
คนในระดับเดียวกับเขาในบริษัท ก็ไม่ได้ต่างไปจากเขาเท่าไหร่ ต่างคนต่างก็ทำไป ใครที่รักษาระดับบทบาทให้ไปเรียบๆ ก็อยู่กับนายได้ไปเรื่อยๆ ใครล้ำเส้นหรือโลดโผนจากระดับปกติก็มักจะมีอันเป็นไป ไม่ออกไปเองก็ถูกบีบหน้าเขียวหน้าดำ อยู่ได้ก็อยู่ไปแบบหมดสิ้นศักดิ์ศรี คืออยู่ดีๆ ก็มีคนที่เด็กกว่าซึ่งเคยเป็นลูกน้องมาก่อนเป็นหัวหน้าเฉยเลย
เปลี่ยนหน้ากันเข้ามาใหม่แทนคนเก่าที่อยู่ไม่ได้ แล้วก็มีมาใหม่อีก เพราะที่มาก่อนหน้านั้นก็อยู่ไม่ได้นานเท่าไร่ ไม่ว่าจะเป็นระดับลูกน้องหรือระดับเท่ากับเขา แต่เขาก็สามารถอยู่ยงคงกระพัน ไม่หวั่นไหว แม้บางจังหวะ บางช่วง เขาอาจถูกลดทอนอำนาจและการตัดสินใจลงไปบ้าง ถูกทิ้ง ถูกขว้างหรือถูกเก็บไว้เฉยๆ เขาก็ทนได้
เขารู้ดีว่านโยบายของนายไม่ยอม จะจ่ายค่าชดเชยให้ใครแน่ แต่ใช้วิธีบีบให้ออกมากกว่า และเขารู้ดีว่าในสารพัดวิธีบีบนั้นทำอย่างไร เนื่องจากนายชอบใช้ให้เขาเป็นคนทำกับคนอื่นอยู่เสมอ ทางออกที่ดีที่สุดสำหรับเขาที่จะฝากชีวิตไว้กับที่นี่ไปจนนานที่สุดนั้น คือจะต้องทนได้แค่อย่างเดียวเท่านั้น
เขามักจะถูกโยกย้ายไปทำงานนั้นที ทำงานนี้ที ทำไปได้สักพักก็ถูกโยกอีก จนเขาไม่อยากจะมานั่งวิเคราะห์ว่ามันเป็นเพราะอะไร เพราะแต่ละงานแต่ละที่นั้น เขาได้แต่เริ่มต้นและทำตามสั่ง มันเดินไปได้สักระยะเขาก็ถูกถอนกลับที่ตั้ง บางแห่งอาจจะจมอยู่นานหน่อย แต่ก็อยู่ได้ไม่เป็นหลักแหล่งอยู่ดี
เอาเป็นว่าเขาทำได้ทุกอย่าง ตามนายสั่ง แต่จะสำเร็จไม่สำเร็จยังไง มันคนละเรื่องคนละประเด็น ในเมื่อตำแหน่งแห่งหนของเขามันก็ยังเท่าเดิม ตั้งแต่เริ่มเข้ามาอยู่ในบริษัทนี้คือผู้จัดการ มันนานเป็นสิบปีแล้ว
เขาจะหาที่อื่นมันก็หมดโอกาส เพราะในวงการธุรกิจนี้ด้วยนโยบายของนายมันก็ทำให้เขาไปทำความเจ็บช้ำน้ำใจ ในเชิงธุรกิจกับคนอื่นไว้ทั่วทิศ จะไปเริ่มงานในแนวอื่นเขาก็ทำไม่เป็น ไม่มีความรู้ความสามารถพอ แถมอายุที่ล่วงเลยมาขนาดนี้ จะถอยหลังไปเริ่มต้นใหม่ก็คงกระไรอยู่
เพื่อนๆ ในรุ่นราวคราวเดียวกับเขาก้าวหน้าไปกันถึงระดับไหน แต่เขาก็ยัง คงอยู่ตรงนั้น และคงจะต้องอยู่ตรงนั้น ไปจนกว่าใครจะทนกันไม่ได้ไปข้าง ยังไงเขาก็ไม่มีสิทธิจะไปรับจ้างเป็นลูกน้องใครได้อีกแล้ว
มีเพื่อนที่สนิทๆ ถามเขาว่า ธุรกิจของบริษัทมันก็ไปได้ โอเค นายก็ดูแอ็กทีฟดี เดี๋ยวก็ขยายโน่นทำนี่ มีการปรับเปลี่ยนผังบริหาร มีผู้บริหารระดับสูงๆ เข้ามาหลายคน ทำไมเขาซึ่งเป็นคนเก่าคนแก่จึงไม่ได้ขึ้นชั้นกับเขาบ้าง มือเก๋าขนาดนี้
เขาบอกว่า นายเขาไม่เหมือนนาย เพื่อนสนิทคนนั้น เพราะที่รู้และได้ยินมานายของเพื่อนทั้งฝึก ทั้งสอน ทั้งเปิดโอกาส เป็นพี่เลี้ยงคอยให้การสนับสนุน แถมยังปกป้องและดูแลอย่างดี มีความสัมพันธ์กันสนิทแน่นแฟ้น
ผิดกับนายเขาที่ไม่เคยสอน ไม่ว่าจะเป็นเขาหรือใคร ก็ให้เรียนรู้กันเองจากคนเก่า สั่งงานแล้วก็ให้ไปหาทางเอง หาวิธีเอง อย่างเก่งก็ชี้แนวทางให้ ไม่เคยดูแลหรือห่วงใยลูกน้อง เห็นเขาพูดว่ามันก็เป็นหน้าที่ของฝ่ายบุคคลอยู่แล้ว
ไอ้เรื่องจะสนับสนุนมันก็ไม่ใช่ จะให้โอกาสมันก็ไม่เชิง เขาก็ให้ทำโน่นใช้นี่ เงินเดือนก็มีขึ้นให้ ไม่มากแต่ก็เรื่อยๆ แต่ตำแหน่งหน้าที่มันก็อยู่งั้นๆ มันคนละแบบคนละสไตล์ เจอนายแบบนี้อยู่ได้ อย่างนี้ จะให้เอาแค่ไหนอีกล่ะ เห็นที่ไหนๆ มันก็เป็นกันหยั่งงี้ทั้งนั้น นายแบบของเพื่อนจะมีสักกี่คน
ก็รู้คำตอบแล้วว่า ทำไมชีวิตการทำงานของเขาถึงอยู่แค่นี้ ทั้งนายทั้งลูกน้องลงตัวพอดี
หน้า 35

ที่มา :  หนังสือพิมพ์ประชาชาติธุรกิจ