อะไรคือ"ยาตรี"

อะไรคือ"ยาตรี"

 ที่มาภาพ www.travel.sanook.com

         ศาลหลักเมืองสถานที่ศักสิทธ์ที่คนไทยให้ความเคารพนับถือ ผมเองก็เคยมีโอกาสได้เข้าไปกราบไหว้เพื่อความเป็นศิริมงคล เลยเห็นละครชาตรีมาเล่นที่เสาหลักเมืองอยู่บ่อยๆ ว่ากันว่าใครที่มีความประสงค์อยากจะมาแก้บนหลังจากมาบนบาลศาลหลักเมื่อง เมื๋อคำขอสมปราถนาก็จะมาจ้างให้คณะละครไปเล่นถวาย เพื่อเป็นการแก้บนเสาหลักเมือง ตอนนั้นผมยังนึกในใจว่าต่อไปละครชาตรีก็คงจะสูญหายไป คงไม่มีคนสนใจ เพราะเยาวชนคนรุ่นใหม่ได้รับอิทธิพลจากตะวันตกมากจนบางครั้งลืมความเป็นไทย แต่พอผมได้มีโอกาสอ่านข่าวภัทราวดีเธ๊ยเตอร์ที่จะจัดละครชาตรีร่วมสมัย เพื่อร่วมกันสืบสานศิลปะที่เก่าแก่ และดีงามไว้ผมก็ดีใจ

ที่มาภาพ www.cablephet.com

        ละครชาตรีเป็นละครที่มีมาแต่สมัยโบราณและมีอายุเก่าแก่กว่าละครชนิดอื่นๆ มีลักษณะเป็นละครเร่ ซึ่งเก่าแก่กว่าละครนอกและละครใน มีผู้สันนิษฐานว่าเป็นบ่อเกิดของละครไทย มีตัวละครเพียง 3 ตัวคือตัวนายโรง ตัวนางและตัวจำอวด นิยมเล่นเรื่องพระสุธน มโนราห์ เป็นละครพื้นบ้าน

ที่มาภาพ www.guru.sanook.com

           เนี้อหาสำหรบกลุ่มสาระการเรียนรู้  มาตรฐาน ศ ๓.๒  เข้าใจความสัมพันธ์ระหว่างนาฏศิลป์ ประวัติศาสตร์และวัฒนธรรม เห็นคุณค่า ของนาฏศิลป์ที่เป็นมรดกทางวัฒนธรรม ภูมิปัญญาท้องถิ่น ภูมิปัญญาไทยและสากล              
ระดับชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 ช่วงชั้นที่ 2

ที่มาภาพ ผู้เขียน

ครูมนตรี ตราโมท ได้เสนอเกณฑ์ในการแยกแยะละครชาตรีดังนี้
          1) โรงละครชาตรีไม่ต้องมีสิ่งใดประกอบมากมาย ฉากก็ไม่ต้องมี บริเวณที่แสดงนอกจากมีหลังคาไว้บังแดด บังฝนตามธรรมดาในครั้งโบราณใช้เสา 4 ต้น ปัก 4 มุม เป็นสี่เหลี่ยมจตุรัส มีเตียง 1 เตียง และเสากลางซึ่งถือว่าเป็นเสามหาชัยอีก 1 เสา
          2) ละครชาตรีแต่เดิมใช้ผู้ชายแสดง ผู้แสดงจึงไม่สวมเสื้อ นุ่งสนับเพลา นุ่งผ้า คาดเจียรบาด มีห้อยหน้า ห้อยข้าง สวมสังวาล ทับทรวง กรองคอ กับตัวเปล่า บนศรีษะสวมเทริด
         3) วิธีแสดง เริ่มต้นจะต้องทำพิธีบูชาครูเบิกโรง เมื่อทำพิธีบูชาครูเสร็จแล้วปี่พาทย์ก็โหมโรงชาตรี 
ต่อจากนั้นก็มีตัวยืนเครื่องออกมารำซัดเพื่อป้องกันเสนียดจัญไร วิธีเดินวนรำซัดก่อนแสดงนี้จะรำ เวียนซ้ายเมื่อการแสดงจบลงจะรำซัดอีกครั้งหนึ่ง แต่ครั้งนี้เป็นการว่าอาคมถอยหลังและรำเวียนขวา เรียกว่าคลายยันต์ เป็นการถอนอาถรรพ์
         4) เครื่องดนตรีหรือปี่พาทย์ที่ใช้ในการแสดงประกอบด้วย ปี่ สำหรับทำทำนอง 1 เลา โทน 1 ใบ กลองเล็ก (กลองชาตรี) 2 ใบ และฆ้อง 1 คู่ ไม่มีปี่พาทย์ระนาดเอกอย่างที่เห็นในปัจจุบัน

ที่มาภาพ  www.paktho.ac.th

         อาจารย์ธีรยุทธ ยวงศรี สรุปภาพความเปลี่ยนแปลงในละครชาตรีไว้อย่างน่าสนใจว่า ละครชาตรีได้ถูกปรับปรุงเปลี่ยนแปลงไปตามความต้องการของผู้จ้าง จนปัจจุบันกลายเป็น “ละครรำ” รูปแบบใหม่  ข้อมูลเพิ่มเติม
 
        ประเด็นคำถาม

 1) นอกจากละครชาตรีแล้วนักเรียนรู้จักละครชนิดใดอีกบ้าง
 2) ละครกลางคืนหลังข่าวสามารถนำมาเล่นเป็นละครชาตรีได้หรือไม่
 3) ละครชาตรีแต่เดิมนิมยมเล่นเรื่องใดบ้าง

        กิจกรรมเสนอแนะ

 จัดแสดงละคร โดยใช้บทบาทสมมุติเพื่อให้นักเรียนเข้าใจการแสดงละครมากขึ้น

         บูรณาการกลุ่มสาระการเรียนรู้

        ภาษาไทย       ด้านการอ่าน  การเขียน การวิจารณ์วรรณคดีไทย
        สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม ศึกษาความเป็นมาของประวัติศาสตร์  การเปลี่ยนแปลงทางสังคม วัฒนธรรมวิถีชีวิต

        แหล่งที่มาข้อมูล
www.ryt9.com
www.google.co.th
www.thaidances.com
www.av.sac.or.th
www.thaiedresearch.org
www.panyathai.or.th

        แหล่งที่มาภาพ
www.images.google.co.th