โขน เป็นการแสดงนาฏศิลป์ชั้นสูงของไทยที่มีเอกลักษณ์ คือ ผู้แสดงต้องสวมหัวที่เรียกว่า หัวโขน ส่วนการแต่งกายจะเป็นการแต่งกายเลียนแบบเครื่องทรงพระมหากษัตริย์ที่เป็นเครื่องต้น เรียกว่า การแต่งกายแบบ ยืนเครื่อง
มูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพฯ จัด "การแสดงโขน ชุดพรหมาศ" ตามพระราชเสาวณีย์ของ "สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถ " เพื่ออนุรักษ์โขน" การแสดงชั้นสูงของไทย และให้คนรุ่นใหม่ได้เห็นศิลปวัฒนธรรมดั้งเดิมในรูปแบบที่ถูกต้อง การแสดงชุดนี้มีการจัดทำพัสราภรณ์ และอุปกรณ์ประกอบฉากขึ้นมาใหม่ เพื่อสืบสานฝีมือเชิงช่าง อาทิ ช่างทำหัวโขน / ช่างปักสะดึงกรึงไหม / และช่างเงินช่างทอง (ชมข่าว)
การที่เราจะดูการแสดงโขนให้ได้อรรถรส ผู้ชมควรจะมีความรู้เกี่ยวกับ ตัวละคร หรือเรื่องย่อมาก่อนเพราะจะทำให้รู้เรื่องมากยิ่งขึ้น ดังนั้นเรามารู้จักตัวละครในเรื่องรามเกียรติ์กันนะค่ะ
เนื้อหากลุ่มสาระการเรียนรู้ศิลปะ ช่วงชั้นที่ 3 - 4 ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 - 6
พระราม
ภาพจาก www.home.dsd.go.th
พระราม เป็นบุตรท้าวทศรถกับนางเกาสุริยา ถือเป็นภาคหนึ่งของพระนารายณ์ที่อวตารลงมาปราบทศกัณฐ์ มีน้องต่างมารดา 3 คน คือ พระพรต พระลักษณ์ และพระสัตรุด
ในวัยเยาว์พระรามศึกษาศิลปศาสตร์ที่สำนักฤาษีสวามิตร หรือวิศวามิตร มีความเก่งกล้าถึงกับฆ่ากากนาสูรและสวาหุ ที่มารบกวนเหล่าฤาษี ต่อมาเมื่อท้าวชนกจักรวรรดิ (ฤาษีชนก) ได้ประกาศให้มีการประลองยกรัตนธนูเพื่ออุปภิเษกกับนางสีดา พระรามก็สามารถยกรัตนธนูได้สำเร็จและอภิเษกกับนางสีดา
สาเหตุที่ทำให้พระรามต้องออกบวชเป็นเวลา 14 ปี เนื่องจากเมื่อยังทรงพระเยาว์พระรามเคยกลั่นแกล้งนางกุจจีค่อม (หรือนางมนกรา) ซึ่งเป็นนางกำนัลของพระนางไกยเกษี โดยการยิงกระสุนให้ถูกข้างหลังนางกุจจีทำให้หลังที่ค่อมกลับไปตุงอยู่ข้างหน้า แล้วยิงข้างหน้าให้กลับมาตุงข้างหลัง ซึ่งทำให้นางกุจจีมีความเคืองแค้นมาโดยตลอด ในที่สุดจึงยุแหย่พระนางไกยเกษีว่า พระราชสมบัติเมืองอโยธยาไม่ควรเป็นของพระราม ควรจะเป็นของพระพรตบุตรนางไกยเกษีมากกว่าทำให้นางไกยเกษีเห็นคล้อยตาม และเนื่องจากนางไกยเกษีเคยร่วมออกรบกับท้าวทศรถ และเพลารถหักนางไกยเกษีจึงใช้แขนของนางสอดแทนเพลารถ ทำให้ท้าวทศรถสำนึกในบุญคุณของนางมาโดยตลอด นางไกยเกษีจึงขอให้ท้าวทศรถยกราชสมบัติให้แก่พระพรตบุตรของตน และให้เนรเทศพระรามออกบวชเป็นเวลา 14 ปี ท้าวทศรถเสียพระทัยมาก แต่ไม่สามารถคืนคำได้ จึงตรอมพระทัยจนสิ้นชีวิต
พระรามจึงต้องออกเดินป่าตามคำขอนั้น โดยมีนางสีดาชายา และพระลักษณ์ร่วมเป็นเพื่อนเดินทางไปด้วย ระหว่างที่บำเพ็ญพรตอยู่ในป่า บังเอิญพบนางสำมนักขา นางสำมนักขาเกิดหลงรักพระรามจึงเกี่ยวพาราสี และทำร้ายนางสีดา พระลักษณ์มีความโกรธจึงเข้าไปตัดจมูกและหูนางสำมนักขา นางสำมนักขามีความเสียใจจึงไปฟ้องพระยาขร พระยาทูษฐ์ ผู้เป็นพี่ชายให้ไปฆ่าพระราม พระลักษณ์ แต่ในที่สุดพระยาขรและพระยาทูษฐ์ กับเป็นฝ่ายถูกพระรามฆ่าตายนางสำมนักขาจึงไปหาพี่ชายคนโต โดยที่รูว่าทศกัณฐ์ชอบผู้หญิง จึงได้บอกว่านางสีดาชายาพระรามนั้นมีความงดงามยากจะหาหญิงใดเทียบทัน ทศกัณฐ์จึงให้มารีศ แปลงเป็นกวางทองล่อพระราม พระลักษณ์ออกจาอาศรม ส่วนทศกัณฐ์แปลงเป็นพราหม์เข้าไปลักตัวนางสีดาไปไว้ ณ กรุงลงกา
การรบกับกองทัพยักษ์เมืองลงกาตอนต้นๆ พระรามมิได้ลงมือเองเพียงแต่ให้พญาวานรกับพระลักษณ์ ก็สามารถเอาชัยชนะแก่กองทัพยักษ์ จนกระทั่งในการรบกับทศกัณฐ์พระรามจึงออกรบด้วยตนเองและสามารถฆ่าทศกัณฐ์ได้สำเร็จ
ประเด็นคำถาม
1. เพราะเหตุใดพระรามถึงต้องออกบวช
2. เหตุใดพระรามจึงต้องยกทัพไปรบกับทศกัณฐ์
กิจกรรมเสนอแนะ
1. ให้นักเรียนชมการแสดงโขน
2. ให้ค้นคว้าประวัติของพระรามเพิ่มเติมจากแหล่งเรียนรู้อื่นๆ
บูรณาการกับกลุ่มสาระการเรียนรู้ ภาษาไทย
เรื่อง รามเกียรติ์
บูรณาการกับกลุ่มสาระการเรียนรู้การงานอาชีพและเทคโนโลยี
เรื่อง เครื่องแต่งกาย
ที่มา www.ch7.com
รศ.ศิริพงศ์ พยอมแย้ม. ภาพและประวัติตัวละครรามเกียรติ์, 2548
ที่มา : https://www.sahavicha.com/?name=knowledge&file=readknowledge&id=736