โรงเรียนปอเนาะในจังหวัดยะลา ( รายชื่อ ปอเนาะ ทั้งหมด )

ปอเนาะ (ภาษามลายูปัตตานี เพี้ยนจาก pondok "ปนดก" ในภาษามลายูกลาง ยืมมาจากภาษาอาหรับ فندق "ฟุนดุก" แปลว่า โรงแรม) หมายถึงสำนักสอนศาสนาอิสลามที่มีหอพักนักเรียนอยู่ในบริเวณสำนัก ซึ่งโดยปกติจะเป็นกระท่อมเล็ก ๆ ทุก ๆ ตำบลในสามจังหวัดภาคใต้มีปอเนาะมากกว่าหนึ่งปอเนาะ

ประวัติ
สำนักสอนศาสนาอิสลามที่ให้บริการที่พักนี้มีมาตั้งแต่ยุคแรกของอิสลาม เพราะนักศึกษาในอดีตจะเดินทางไกลและพักเป็นแรมปีเพื่อเล่าเรียนกับปรมาจารย์ เช่นในเมืองมะดีนะหฺ มีสำนักสอนศาสนาของอิมามอัศศอดิก ที่ใหญ่โตจนเรียกว่ามหาวิทยาลัย และของ มาลิก บินอะนัส (เจ้าของมัซฮับมาลิกีย์)ในสมัยฟาฏิมียะหฺมีการสร้างมหาวิทยาลัยในไคโร   นอกจากนั้นปอเนาะอาจมีที่มาจากการศึกษาศาสนาอิสลามในตะวันออกกลางในซาอุดิอาระเบียและเยเมน [ แล้วจึงแพร่หลายเข้าสู่ทวีปเอเชีย เข้าสู่ประเทศไทยแห่งแรกที่ปัตตานี โดยรับผ่านทางมาเลเซีย  หรืออาจจะเข้ามาที่ปัตตานีก่อนมาเลเซีย ในประเทศอาหรับสำนักสอนศาสนาแบบนี้เป็นที่รู้จักในนาม มัดรอสะหฺ (โรงเรียน) หรือเฮาซะหฺ ถ้าเป็นโรงเรียนของชีอะหฺ ปอเนาะที่ปาตานีมีความสำคัญต่อชาวมุสลิมในภูมิภาคนี้มาก ชาวจามในเขมรและเวียตนามจะเรียกปาตานีว่า กิบลัตที่สอง เนื่องจากเป็นสถานที่ที่พวกเขาส่งลูกหลานมาเรียนศาสนา
จากการสำรวจของศูนย์พัฒนาการศึกษา จ.ยะลา เมื่อ พ.ศ. 2521 พบว่าปอเนาะที่เก่าแก่ที่สุดเท่าที่มีหลักฐานเปิดสอนตั้งแต่ราว พ.ศ. 2442 มุฮัมหมัด เศาะฆีร ระบุว่า ปอเนาะแห่งแรกในจังหวัดชายแดนภาคใต้คือปอเนาะกัวลาบือเกาะที่ก่อตั้งโดยบุตรของชัยคอุษมานที่มาจากเยเมน   ปอเนาะที่เก่าแก่อื่นๆมีอีกหลายแห่ง เช่น ปอเนาะสะนอญันญาร ก่อตั้งเมื่อราว พ.ศ. 2143 และปอเนาะปันนัดายอก่อตั้งเมื่อ พ.ศ. 2360