คนเป็นหัวใจสำคัญของงาน

ขอบคุณข้อมูลภายใต้ความร่วมมือของวารสารจดหมายข่าว รักษ์ป่า สร้างคน 84 ตำบล วิถีพอเพียงและ วิชาการ.คอม
https://www.pttplc.com/TH/Default.aspx  

         สร้างคนในความหมายที่เป้นงานของโครงการฯ  มองได้ลึกหลายระดับ  เริ่มไปจากการต่อเนื่องของงานที่วิวัตน์มาจากงานปลูกป่า  ความรู้ที่ได้มาจากงานปลูกป่าคือจะปลูกป่าให้ยั่งยืนต้องปลูกป่าในใจคนหรือข้อสังเกตที่ได้จากงานรางวัลลูกโลกสีเขียว  พบว่ามีผู้คนจำนวนไม่น้อยกระจายกันอยู่ทั่วแผ่นดินไทย  ทุกสาขาอาชีพ  ทุกเพศเผ่าพันธุ์  มุ่งมั่นพิทักษ์รักษาสิ่งแวดล้อม ดิน น้ำ ป่า ด้วยจิตสำนึกของตัวเขาเอง

         ครั้นทอดสายตาออกไปเบื้องหน้า  วิถีพอเพียงที่เป็นทางรอดสังคมไทยนั้นผู้คนขิงเราจำต้องรู้ตัวรู้ตนเสียก่อน  เขาจึงจะรู้ว่าสิ่งไหนควร  สิ่งไหนพอประมาณสำหรับเขาและสำหรับท้องถิ่นของเขาเอง  เป็นความจำเป็นอย่างยิ่งที่เขาจะต้องคิดด้วยตนเอง
         งานสร้างคนจึงมีความจำเป็นทั้งในความหมายที่แคบและกว้าง เช่นนี้เอง
         ครั้นมาได้ฟังแง่คิดความเห็นของนักวิชาการและปราญ์ชาวบ้าน  การสร้างคนกลับเป็นภาระกิจสำคัญที่จะต้องทำก่อนอื่นใด  ความหมายยิ่งแจ่มชัดและหลากหลายมุมมองยิ่งขึ้น
         ดร.ธันวา  จิตสงวน  หนึ่งในกรรมการที่ปรึกษาโครงการรักษ์ป่า  สร้างคน 84 ตำบล  วิถีพอเพียง  ให้ข้อสังเกตว่า ชื่อโครงการฯ   น่าจะเป็นคำสำคัญให้เราได้ยึดมั่นไม่หลงทาง  เช่น “รักษ์ป่า” ก็คือรู้จักใช้  รู้จักรักษาทรัพยากรธรรมชาติ “สร้างคน” ตำนี้ยิ่งสำคัญมาก  หมายถึง  งานของเราเน้นเรื่องการสร้างคนที่มีคุณภาพที่คิดเองเป็น
         สำหรับประยงค์  รณรงค์  ปราชญ์ชาวบ้านแห่งชุมชนไม้เรียง  นครศรีธรรมราชเห็นว่า  โครงการฯ  เน้นเรื่องสร้างคนนั้นถูกต้องอย่างยิ่งแล้ว  กิจกรรมต่างๆ ควรเน้นเรื่องการสร้างคนให้มากขึ้น  เพราะปัญหาส่วนใหญ่เกิดและแก้ได้ที่คนก่อน  กระบวนการสร้างคนต้องให้ทั้งความรู้และปัญญาควบคู่กันไป  เมื่อคนมีความสามารถในการดูแลตนเองแล้ว  ก็จะแก้ไขปัญหาเรื่องส่วนรวมหรือสังคมได้

         เล็ก  กุดวงค์แก้ว  ปราชญ์ชาวบ้านแห่งที่ราบสูงสกลนคร  ให้รายละเอียดยิ่งขึ้นกว่าการให้ความสำคัญกับคนนั้นถูกต้องอย่างยิ่ง  และควรมีผลมากำหนดการทำงานของโครงการฯ  เองด้วย  ควรเริ่มต้นตั้งแต่การสร้างความสัมพันธ์คุ้นเคยกับชาวบ้านให้เหมือนกับญาติ มิตรของตน  หลีกเลี่ยงการพูดในลักษณะท่าทีแบบเจ้านายกับชาวบ้านอันเป็นเหตุสำคัญหนึ่ง ที่ทำให้งานพัฒนาย่ำเท้าอยู่กับที่ตั้งแต่ยุคผู้ใหญ่ลีตีกลองประชุมโน่นแล้ว

         ความจำเป็นให้เกิดสัมพันธ์คุ้นเคยก็เพื่อเอื้อให้เกิดการพุดคุยปรับทุกข์ถึงวิถีชีวิตของชาวบ้านเองตั้งแต่หนหลังมา  จวบมาถึงวันนี้  การพูดคุยเช่นนี้ก่อให้เกิดความเห็นอกเห็นใจ  รู้และเห้นปัญหาร่วมกัน  เห็นภัยคุกคาม  และการติดขัดของการแก้ไขปัญหา  ทั้งหมดนี้คือความทุกข์ที่ชาวบ้านได้รับอยู่
         ชาวบ้านจะรับรู้ด้วยตนเองว่า  อยู่อย่างทุกวันนี้ไม่ได้แล้วเจ้าหน้าที่โครงการฯ  ต้องให้กำลังใจเขา  ร่วมหารือถึงทางออกภายใต้ความพอเพียง
         ส่วนอัมพร  ด้วงปาน  ปราชญ์ชาวบ้านจากสงขลา  ให้ความเห็นอย่างหนักแน่นว่า  โครงการฯ  นี้แตกต่างจากโครงการอื่นๆ อย่างชัดเจนตรงที่นำเอาเรื่องการสร้างคนมากำหนดเป็นงานของโครงการฯ  การสร้างคนเป็นเรื่องยาก  แต่ถ้าเราไม่ทำแล้วใครเขาจะทำเพราะคนส่วนใหญ่หลีกเลี่ยงการทำเรื่องยากๆ

         ความหมายของการสร้างคนต้องเริ่มต้นจากความเข้าใจเข้าใจคน  เข้าใจวิถีชีวิตของชาวบ้าน  เจ้าหน้าที่โครงการฯ  ต้องไม่ไปคิดแทยชาวบ้าน  โดยสำคัญว่าตนมีความรู้มากกว่า  ไม่เอาตนเองเป็นที่ตั้ง  ไม่ควรใช้คำว่า ‘นั่นถูก’ และ ‘นี่ผิด’ แต่ควรใช้คำว่า ‘เหมาะสม’ หรือ ‘ไม่เหมาะสม’ จะดีกว่า
         ปราชญ์ชาวบ้านจากดินแดนด้ามขวานท่านนี้ให้ข้อสังเกตว่าปัญหาสังคมทุกวันนี้ถึงทางตัน  เพราะคนไปทำลายธรรมชาติ  เมื่อธรรมชาติถูกทำลายคนเราก็ไม่สามารถรู้ความจริงอะไรได้เพราะธรรมชาตินอกจากปัจจัย 4 ให้กับคนแล้ว  ธรรมชาติยังคือความจริงแท้อีกด้วย  และย้ำว่าเราต้องสร้างคนให้เข้าใจและรู้คุณค่าของธรรมชาติ
         ส่วนปราชญ์จากที่ราบสูง เล็ก  กุดวงค์แก้ว  ยังให้ความสำคัญต่อความสัมพันธ์ของเจ้าหน้าที่โครงการฯ กับชาวบ้านว่า

         “การพูดคุยกันโดยอยู่บนความเท่าเทียมกัน  จะช่วยให้ชาวบ้านฟื้นฟูความเชื่อมั่นตนเอง  ลบความรู้สึดด้อย  และมองเห็นความรู้ของตนเองที่มีอยู่  ซึ่งมันถูกทำลายไปจากการพัฒนาสังคมสมัยก่อนการเห็นเหตุปัจจัยต่างๆ อย่างนี้ทำให้เกิดปัญญา”

         “ปัญญา  คือการรู้ความเป็นจริงที่เป็นอยู่  สอดคล้องกับหลักพุธทศาสนาที่ให้เรารู้ถึงความเป็นจริงในปัจจุบัน”