สาเหตุการเกิดภาวะโลกร้อน ก๊าซเรือนกระจก สรุปสถานการณ์การปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจกของไทย

ก๊าซเรือนกระจก (Greenhouse gases) คือ ก๊าซที่มีอยู่ในบรรยากาศที่ทำให้การสูญเสียความร้อนสู่ห้วงอวกาศลดลง จึงมีผลต่ออุณหภูมิในบรรยากาศผ่านปรากฏการณ์เรือนกระจก แก๊สเรือนกระจกมีความจำเป็นและมีความสำคัญต่อการรักษาระดับอุณหภูมิของโลก หากปราศจากแก๊สเรือนกระจก โลกจะหนาวเย็นจนสิ่งมีชีวิตอยู่อาศัยไม่ได้[1][2] แต่การมีแก๊สเรือนกระจกมากเกินไปก็เป็นเหตุให้อุณหภูมิสูงขึ้นถึงระดับเป็นอันตรายต่อสิ่งมีชีวิตดังที่เป็นอยู่กับบรรยากาศของดาวศุกร์ซึ่งมีบรรยากาศที่ประกอบด้วยคาร์บอนไดออกไซด์มากถึงร้อยละ 96.5 มีผลให้อุณหภูมิผิวพื้นร้อนมากถึง 467 °C (872 °F) คำว่า “แก๊สเรือนกระจก” บนโลกหมายถึงแก๊สต่างๆ เรียงตามลำดับความอุดมคือ ไอน้ำ คาร์บอนไดออกไซด์ มีเทน ไนตรัสออกไซด์โอโซน และ คลอโรฟลูโอโรคาร์บอน (Chlorofluorocarbon) แก๊สเรือนกระจกเกิดเองตามธรรมชาติและจากกระบวนการอุตสาหกรรมซึ่งปัจจุบันทำให้ระดับคาร์บอนไดออกไซด์มีในบรรยากาศ 380 ppmv และที่ปรากฏในแกนน้ำแข็งตัวอย่าง  จะเห็นว่าระดับของคาร์บอนไดออกไซด์ในบรรยากาศปัจจุบันสูงกว่าระดับเมื่อก่อนยุคอุตสาหกรรมประมาณ 100 ppmv

ก๊าซเรือนกระจก (Greenhouse gases) 

ก๊าซเรือนกระจก (Greenhouse gases) 

ก๊าซเรือนกระจก (Greenhouse gases) คือ ก๊าซที่มีอยู่ในบรรยากาศที่ทำให้การสูญเสียความร้อนสู่ห้วงอวกาศลดลง จึงมีผลต่ออุณหภูมิในบรรยากาศผ่านปรากฏการณ์เรือนกระจก แก๊สเรือนกระจกมีความจำเป็นและมีความสำคัญต่อการรักษาระดับอุณหภูมิของโลก หากปราศจากแก๊สเรือนกระจก โลกจะหนาวเย็นจนสิ่งมีชีวิตอยู่อาศัยไม่ได้^[1][2] แต่การมีแก๊สเรือนกระจกมากเกินไปก็เป็นเหตุให้อุณหภูมิสูงขึ้นถึงระดับเป็นอันตรายต่อสิ่งมีชีวิตดังที่เป็นอยู่กับบรรยากาศของดาวศุกร์ซึ่งมีบรรยากาศที่ประกอบด้วยคาร์บอนไดออกไซด์มากถึงร้อยละ 96.5 มีผลให้อุณหภูมิผิวพื้นร้อนมากถึง 467 °C (872 °F) คำว่า “แก๊สเรือนกระจก” บนโลกหมายถึงแก๊สต่างๆ เรียงตามลำดับความอุดมคือ ไอน้ำ คาร์บอนไดออกไซด์ มีเทน ไนตรัสออกไซด์โอโซน และ คลอโรฟลูโอโรคาร์บอน (Chlorofluorocarbon) แก๊สเรือนกระจกเกิดเองตามธรรมชาติและจากกระบวนการอุตสาหกรรมซึ่งปัจจุบันทำให้ระดับคาร์บอนไดออกไซด์มีในบรรยากาศ 380 ppmv และที่ปรากฏในแกนน้ำแข็งตัวอย่าง  จะเห็นว่าระดับของคาร์บอนไดออกไซด์ในบรรยากาศปัจจุบันสูงกว่าระดับเมื่อก่อนยุคอุตสาหกรรมประมาณ 100 ppmv

ก๊าซเรือนกระจกในธรรมชาติ

 ก๊าซเรือนกระจกที่มีอยู่ในบรรยากาศโลกตามธรรมชาติ ซึ่งประกอบด้วยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ (CO₂) มีเทน (CH₄) และไนตรัสออกไซด์ (N₂O) มีคุณสมบัติดูดกลืนความร้อน ทำให้โลกอบอุ่น และเอื้อให้สิ่งมีชีวิตสามารถอาศัยอยู่ในโลกได้ แต่กิจกรรมต่างๆของมนุษย์ โดยเฉพาะหลังยุคปฏิวัติอุตสาหกรรมเป็นต้นมา มีการใช้พลังงานฟอสซิล (fossil fuel) เช่น น้ำมัน ถ่านหิน มาก การสูญเสียพื้นที่ป่าไม้ ทำให้ก๊าซเรือนกระจกถูกปลดปล่อยออกสู่บรรยากาศในปริมาณมาก บรรยากาศโลกดูดกลืนความร้อนไว้มากขึ้น เกิดภาวะเรือนกระจก หรือโลกร้อน นำมาสู่การเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศทั่วโลก

ก๊าซเรือนกระจกที่ถูกควบคุมด้วยพิธีสารมอนทรีออล

สารสังเคราะห์ที่ใช้ในอุตสาหกรรมหลายชนิด เช่น chlorofluorocarbons (CFCs), hydrochlorofluorocarbons (HCFCs), halons, methyl bromide (CH₃Br) เป็นต้น ใช้กันแพร่หลายในเครื่องทำความเย็น และอุตสาหกรรมต่างๆ สารเหล่านี้นอกจากทำลายชั้นของโอโซน (Ozone Depleting Substances, ODSs) ที่ห่อหุ้มบรรยากาศโลกซึ่งช่วยกรองแสงอัลตราไวเลต (UV) แล้ว ยังมีค่าศักยภาพในการดูดกลืนความร้อน (Global warming potential, GWP) สูงกว่าก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์หลายเท่า เช่น ก๊าซ CFC-12, CFC-114 มีค่า GWP สูงถึง 9,880 และ 10,270 เป็นต้น

ในปัจจุบันสาร CFC เหล่านี้ถูกควบคุมการผลิตโดยพิธีสารมอนทรีออล (Montreal Protocol on Substances that Deplete the Ozone Layer) ซึ่งเป็นข้อตกลงร่วมกันระหว่างนานาประเทศในการควบคุมการผลิตและการบริโภคสารที่ทำลายชั้นของชั้นโอโซนที่ห่อหุ้มบรรยากาศโลก 

ก๊าซเรือนกระจกที่ไม่ทำลายชั้นโอโซนแต่ดูดกลืนความร้อนสูง 

สารบางชนิดที่นำมาใช้ทดแทนสารที่ทำลายชั้นโอโซน (ODSs) มีสมบัติเป็นก๊าซเรือนกระจกที่รุนแรง คือมีค่า GWP สูงกว่าสาร ODSs มากเช่น Perfluorocarbons (PFCs), Hydrofluorocarbons (HFCs) และ SF6 เป็นต้น ค่า GWP ของก๊าซเหล่านี้แสดงในตารางที่ 2 การรายงานการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจกภายหลัง ค.ศ. 1995 ต้องประเมินการปลดปล่อยก๊าซเหล่านี้ด้วย 

ศักยภาพในการดูดกลืนความร้อน (global warming potential) ของก๊าซเรือนกระจกชนิดต่าง ๆ

ก๊าซเรือนกระจกแต่ละชนิดมีศักยภาพในการดูดกลืนพลังงานความร้อน (Global warming potential หรือ GWP ) ไม่เท่ากัน โดยมีการกำหนดค่าให้ดูดกลืนความร้อนของก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ (CO₂) เป็นมาตรฐานเปรียบเทียบ เช่น ก๊าซมีเทน (CH₄ ) และ ก๊าซไนตรัสออกไซด์ (N₂O ) มีค่า GWP 21 และ 320 นั่นคือก๊าซก๊าซมีเทน และก๊าซไนตรัสออกไซด์ 1 กิโลกรัม ดูดกลืนพลังงานความร้อนได้มากกว่าก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ ถึง 21 และ 320 เท่าตามลำดับ การปลดปล่อยก๊าซมีเทน CH₄ และก๊าซไนตรัสออกไซด์ N₂O 1 กิโลกรัม จึงเท่ากับการปลดปล่อย CO₂ ถึง 21 และ 320 กิโลกรัม เป็นต้น

กิจกรรมที่ทำให้ก๊าซเรือนกระจกในบรรยากาศมีปริมาณเพิ่มขึ้นแสดงในตารางที่ 1 การเผาไหม้เชื้อเพลิงที่ไม่สมบูรณ์ปลดปล่อยสารอินทรีย์ระเหยได้ที่มิใช่มีเทน (Non-Methane Volatile Organic Compounds หรือเรียกกันทั่ว ๆ ไปว่าNMVOC) แต่ปริมาณการปลดปล่อยขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายอย่าง การประเมินการปลดปล่อยจึงมีความไม่แน่นอนสูง นอกจากนี้ไอน้ำในบรรยากาศจัดว่าเป็นก๊าซเรือนกระจกได้เช่นเดียวกัน แต่มิได้นำมาประเมินปริมาณการปลดปล่อยด้วย

ตารางที่ 1 : กิจกรรมของมนุษย์ที่ปลดปล่อย (sources) ก๊าซเรือนกระจกสู่บรรยากาศ 
ที่มา IPCC 1996a

ตารางที่ 2 : Global warming potential (GWP)
ที่มา IPCC 1996a

เปรียบเทียบการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจกของไทยและการปลดปล่อยของโลก

ตารางที่ 3 แสดงให้เห็นว่าการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจกรวมทั้งสิ้นของไทยในค.ศ. 1990 ( พ.ศ. 2533) มีเพียงร้อยละ 0.6 ของโลก โดยการปลดปล่อยจากภาคพลังงาน มีค่าร้อยละ 0.4 จากภาคป่าไม้ร้อยละ 2.3 ของโลก เมื่อเทียบเป็นการปลดปล่อยต่อหัว ( per capita) มีค่าน้อยกว่าค่าเฉลี่ยของโลก

ตารางที่ 3: เปรียบเทียบปริมาณการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจกจากประเทศไทยใน พ.ศ. 2532 (1990) กับการปลดปล่อยของโลก (ข้อมูลการปลดปล่อยของโลกจาก World Resource Institute) 
ที่มา : TEI, 1997

เปรียบเทียบการปลดปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ ( CO₂ ) ของไทยกับบางประเทศ

ภาพที่ 1: เปรียบเทียบการปลดปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ (CO₂) ของไทยกับบางประเทศ พ.ศ.2542 
ที่มา : World Resource Institute – WRI, 2000

เปรียบเทียบการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจกรายหัวของไทยกับบางประเทศ พ.ศ. 2542

ภาพที่ 2: เปรียบเทียบการปลดปล่อยปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจกรายหัวของไทยกับบางประเทศ พ.ศ. 2542
ที่มา : World Resource Institute – WRI, 2000

ตารางที่ 1 เปรียบเทียบจำนวนประชากร สัดส่วนของการเติบโตทางเศรษฐกิจ (GDP) และการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจกของต่อการเติบโตทางเศรษฐกิจ (carbon intensity) ของบางประเทศ (ข้อมูลจาก WRI 2000)

การลดการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจก (Mitigation)

การลดการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจกเป็นการบรรเทาสาเหตุของการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ซึ่งทุกประเทศรวมทั้งไทยได้รับผลประโยชน์จากการดำเนินการนี้

สาระสำคัญของอนุสัญญาการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ( United Nations Framework Convention on Climate Change หรือ UNFCCC) คือการร่วมมือกันลดการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจก เพื่อให้เกิดความเสียหายต่อระบบนิเวศน้อยที่สุด โดยประเทศที่พัฒนาแล้วตามบัญชีชื่อต่อท้ายอนุสัญญาที่เรียกว่า Annex I Countries มีพันธกรณีดังกล่าว ส่วนประเทศไทยและประเทศที่กำลังพัฒนาอื่นๆ ไม่มีความจำเป็นที่จะต้องลดก๊าซเรือนกระจกตามพันธกรณี

กลุ่มประเทศ Annex I มีพันธะกรณีที่จะต้องลดการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจกให้ต่ำกว่าการปลดปล่อยใน ค.ศ. 1990 ร้อยละ 5 ซึ่งประเทศในกลุ่ม Annex I มีข้อจำกัดในการดำเนินการดังกล่าวมาก เนื่องจากการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม การเพิ่ม GDP สัมพันธ์กับการใช้พลังงาน ส่งผลให้การปลดปล่อยการเรือนกระจกมีปริมาณเพิ่มขึ้นในแต่ละปี ประกอบกับการลดก๊าซเรือนกระจกในประเทศพัฒนาแล้ว มีค่าใช้จ่ายสูงจึงมีการแสวงหาทางออกของปัญหานี้ ด้วยการลดการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจกภายนอกประเทศ โดยใช้ประเทศกำลังพัฒนาเป็นพื้นที่ดำเนินการ แล้วนำปริมาณก๊าซเรือนกระจกที่ลดลงได้กลับไปคิด credit ของประเทศนั้น

โครงการร่วมมือกันลดก๊าซเรือนกระจกได้แก่ Joint Implementation (JI) หรือ Clean Development Mechanism (CDM) เป็นต้น กิจกรรมของโครงการดังกล่าว เช่น การปลูกป่า การประหยัดพลังงานในภาคอุตสาหกรรมและการผลิต เป็นต้น 

สรุปสถานการณ์การปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจกของไทยและการทำบัญชีประเมินการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจก

ประเทศไทยและประเทศกำลังพัฒนาอื่นๆจัดอยู่ในกลุ่มประเทศ Non-Annex I ซึ่งไม่มีพันธะกรณีในการลดการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจกแต่อย่างใด นอกจากนี้การปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจกของไทยยังต่ำกว่าค่าเฉลี่ยของโลก ทั้งในปริมาณการปลดปล่อยทั้งหมด และการปลดปล่อยต่อหัว

ถึงแม้ว่าในอนาคตการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจกของไทยจะเพิ่มขึ้นจากการเติบโตของ GDP ซึ่งมีการใช้พลังงานเพิ่มขึ้น และมีการเพิ่มของประชากร แต่ประเทศอื่น ๆ มีการเติบโตทางเศรษฐกิจ และประชากรเช่นกัน สัดส่วนการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจกของไทยในอนาคตเมื่อเปรียบเทียบกับของโลกจึงควรอยู่ในสัดส่วนที่ใกล้เคียงกับใน ค.ศ. 1990

ประเทศไทยใช้ทรัพยากรในด้านการประเมินก๊าซเรือนกระจกมาก โดยละเลยการศึกษาวิจัยด้านอื่นของการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ เช่น ด้านผลกระทบ ซึ่งเป็นสิ่งที่สร้างความเสียหายต่อประเทศโดยตรง

ศักยภาพในการลดการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจกของประเทศไทย

ประเทศไทยมีศักยภาพในการลดการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจกจากสาขาพลังงาน การกักเก็บในพื้นที่ป่าไม้ และการลดการปลดปล่อยก๊าซมีเทนจากนาข้าว การดำเนินการดังกล่าวมีกลุ่มประเทศ Annex I พร้อมทั้งมีทุนจากต่างประเทศ เช่น World Bank, Global Environmental Facility (GEF) สนับสนุนในการดำเนินการ แต่ประเทศไทยจะต้องพิจารณาให้รอบคอบในการดำเนินการโครงการร่วมมือกับต่างประเทศในด้านดังกล่าว เนื่องจากมีข้อจำกัดและรายละเอียดปลีกย่อยที่จำเป็นต้องศึกษาให้ชัดเจน

ที่มา: https://th.wikipedia.org
        https://www.ru.ac.th