นาซาเผยภาพชุดแรก จาก "โซเฟีย" หอดูดาวบินได้บนโบอิง 747

หอดูดาวโซเฟียซึ่งติดตั้งบนโบอิง 747 (ภาพประกอบทั้งหมดจากบีบีซีนิวส์)

ภาพเนบิวลานายพรานจากหอดูดาวโซเฟีย ซึ่งเนบิวลาเป็นแหล่งกำเนิดของดาวเกิดใหม่จำนวนมาก

ภาพ เปรียบเทียบระหว่างเนบิวลานายพรานที่บันทึกโดยกล้องจากหอดูดาวโซเฟีย (ขวา) กับภาพในย่านแสงที่ตามองเห็นซึ่งบันทึกโดยกล้องโทรทรรศน์อวกาศฮับเบิล (ซ้าย) และภาพเนบิวลาเดียวกันที่บันทึกโดยกล้องโทรทรรศน์จากหอดูดาวยุโรปแห่งซีกฟ้า ใต้ (European Southern Observatory) ในย่านรังสีอินฟราเรดใกล้ (กลาง)

นาซาเผยภาพ “เนบิวลานายพราน” ข้อมูลชุดแรกจากหอดูดาวบนโบอิง 747 ให้แสงสีชัดเจนในแบบที่หอดูดาวบนโลกให้ไม่ได้
       
       เนบิวลานายพราน (Orion Nebula) ซึ่งแสดงบริเวณที่ดวงดาวก่อกำเนิดได้อย่างชัดเจนกว่าที่ผ่านมา เป็นภาพชุดแรกจากของหอดูดาวดาราศาสตร์อินฟราเรดในชั้นสตราโทสเฟียร์ (Stratospheric Observatory for Infrared Astronomy) หรือหอดูดาวโซเฟีย (Sofia) ซึ่งติดตั้งกล้องโทรทรรศน์บนเครื่องบินโบอิง 747 ที่ถูกดัดแปลงให้กลายเป็นหอดูดาวในชั้นบรรยากาศ เพื่อบันทึกสีสันจากอวกาศซึ่งปกติจะถูกชั้นบรรยากาศของโลกกันไว้
       
       หอดูดาวโซเฟียนี้เป็นหอดูดาวต่อจากหอดูดาวไคเปอร์บนเครื่องบิน (Kuiper Airborne Observatory) หรือหอดูดาวเกา (KAO) หอดูดาวที่ติดตั้งกล้องโทรทรรศน์อินฟราเรดเช่นเดียวกัน และถูกปลดระวางไปเมื่อปี ค.ศ.1995 และโครงการก่อสร้างหอดูดาวบนเครื่องบินขององค์การบริหารการบินอวกาศสหรัฐฯ (นาซา) นี้ได้ล่าช้าออกมาเป็นเวลานาน จนกระทั่งหอดูดาวโซเฟียเพิ่งได้มาสานภารกิจต่อในครั้งนี้
       
       บีบีซีนิวส์ที่หยิบเรื่องนี้มารายงานระบุด้วยว่า ปกติกล้องโทรทรรศน์อวกาศช่วยให้เราได้ภาพในย่านอินฟราเรดที่แจ่มชัดอยู่แล้ว แต่หอดูดาวโซเฟียจะให้ความยืดหยุ่นต่อการทำงานแก่นักวิทยาศาสตร์ได้มากกว่า
       
       ศ.เทอร์รี เฮอร์เตอร์ (Prof.Terry Herter) นักดาราศาสตร์จากมหาวิทยาลัยคอร์เนลล์ (University of Cornell) และนักวิทยาศาสตร์ผู้นำในปฏิบัติการวิทยาศาสตร์ชุดแรกของหอดูดาวโซเฟียให้ ความเห็น โดยโครงการที่เขาดูแลมีชื่อว่า “ฟอร์แคสต์” (Forcast) หรือโครงการกล้องอินฟราเรดเพื่อศึกษาวัตถุอันลางเลือนสำหรับกล้องโทรทรรศน์ โซเฟีย (Faint Object Infrared Camera for the Sofia Telescope)
       
       เพื่อศึกษาวัตถุอันลางเลือนในย่านรังสีอินฟราเรดนั้น ศ.เฮอร์เตอร์บอกว่า เราจำเป็นต้องขึ้นไปในอวกาศ หรือส่งหอดูดาวติดบอลลูนหรือเครื่องบินขึ้นไป แต่สำหรับหอดูดาวบนบอลลูนนั้นยากต่อการควบคุม ส่วนกล้องโทรทรรศน์อวกาศ ก็ยุ่งยากสำหรับการเปลี่ยนแปลงเครื่องไม้เครื่องมือ โดยต้องส่งกระสวยอวกาศขึ้นไปปฏิบัติการ หรือไม่ก็ต้องส่งกล้องโทรทรรศน์อวกาศตัวใหม่ขึ้นไปเลย
       
       หอดูดาวโซเฟียบันทึกภาพแรกได้เมื่อเดือน พ.ค.ของปีที่ผ่านมา และเมื่อเดือน พ.ย.หอดูดาวบนโบอิง 747 นี้ได้เริ่มปฏิบัติภารกิจวิทยาศาสตร์เป็นครั้งแรก โดยการส่องเข้าในเนบิวลานายพรานผ่านเมฆหนาของฝุ่นที่ทำให้แสงสีของภาพไม่คม ชัดอย่างที่เราเห็น
       
       “มีกลุ่มดาวอยู่ในนั้นซึ่งเพิ่งเกิดใหม่สดๆ ร้อนๆ โดยจอกศักดิ์สิทธิ์สำหรับวงการดาราศาสตร์ ก็คือการได้เห็นดวงดาวที่เพิ่งเริ่มต้นส่องสว่าง และสิ่งหนึ่งที่เราทำได้ด้วยกล้องโซเฟียนี้คือการมองเข้าไปในรายละเอียด ของดวงดาวรุ่นเยาว์นี้” ศ.เฮอร์เตอร์กล่าว
       
       ศ.เฮอร์เตอร์บอกด้วยว่า ข้อมูลจากกล้องโซเฟียนี้ให้โอกาสจำเพาะในการศึกษาดาวดวงใหญ่ๆ ในบริเวณเนบิวลาที่บันทึกได้ ซึ่งพบว่ามีการก่อตัวของดวงดาวจำนวนมาก แต่อยู่ได้เพียงไม่กี่ล้านปีเท่านั้น
       
       ทั้งนี้ การที่กล้องโทรทรรศน์ถูกติดตั้งอยู่บนเครื่องบิน ก็ได้สร้างความท้าทายในแบบที่หาจากที่อื่นไม่ได้ให้แก่นักดาราศาสตร์ และกล้องโทรทรรศน์ยังติดตั้งบนอุปกรณ์ลักษณะระดับคงที่ ซึ่งช่วยให้กล้องยังคงจับภาพเป้าหมายได้ โดยไม่เปลี่ยนแปลงแม้ว่าเครื่องบินกำลังเคลื่อนที่อยู่
       
       หากแต่กล้องจะจับภาพเป้าหมายได้นิ่งแค่ไหนนั้นเป็นคำถามที่ เจมส์ เดอ บุยเซอร์ (James De Buizer) จากสมาคมการวิจัยอวกาศระดับมหาวิทยาลัย ซึ่งร่วมดำเนินโครงการกล้องโซเฟียให้นาซาด้วยตั้งข้อสงสัย ซึ่งเขาบอกว่าแม้เราจะจำลองผลทางคอมพิวเตอร์และจำลองการทดลองผ่านอุโมงค์ได้ มากเท่าที่ต้องการ แต่เราก็ไม่ทางรู้ว่าคุณภาพจากกล้องที่ติดตั้งอยู่บนเครื่องบินที่เคลื่อน ที่ด้วยความเร็ว 0.8 มัคและมีกระแสลมปะทะอยู่ตลอดเวลานั้นจะเป็นอย่างไร
       
       เมื่อการทดลองเดินมาถึงความเป็นจริง ตอนนี้ เดอ บุยเซอร์ กล่าวว่าเราได้ภาพที่มีคุณภาพในระดับที่ค่อนข้างใกล้เคียงคุณภาพดีที่สุดที่ กล้องโทรทรรศน์ในขนาดเดียวกันนี้จะให้ได้
       
       ทั้งนี้ ตามกำหนดเดิมนาซามีแผนส่งหอดูดาวโซเฟียขึ้นไปปฏิบัติการตั้งแต่ปี ค.ศ.1998 ซึ่งเป็นเวลา 3 ปีให้หลังที่หอดูดาวเกาปลดระวาง แต่ด้วยปัญหางบประมาณและการดำเนินงานจึงทำให้โครงการนี้ต้องล่าช้าออกไป และถูกงบยกเลิกไปเมื่อปี 2006 แต่โครงการได้ถูกรื้อขึ้นมาอีกครั้ง และกลายเป็นอีก 1 โครงการสำคัญนาซาร่วมกับโครงการกล้องโทรทรรศน์อวกาศเจมส์เวบบ์ (James Webb Space Telescope)