" แกมบูเซีย " ปลาจอมตะกละ ทั้งสวยทั้งกินยุงเก่ง

         ย่างเข้าฤดูฝน  บางพื้นที่อาจจะมีน้ำท่วมขังทำให้เกิดการเน่าเสีย และกลายเป็นแหล่งเพาะไข่ยุงมากมาย ที่น่ากลัวที่สุดก็คือ  ยุงลาย  เพราะมัน นำมาซึ่งไข้เลือดออกที่คร่าชีวิตมนุษย์  มหาวิทยาลัยแม่โจ้ ได้ใช้ "ชีววิธี" (Biocontrol) ในการกำจัดไข่ยุงเพื่อป้องกันโรคไข้เลือดออก โดยแนะนำให้เลี้ยง "ปลาแกมบูเซีย" ซึ่งเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า "ปลากินยุง" ปลาชนิดนี้นอกจาก จะเป็นปลาสวยงามแล้ว ยังช่วยทดแทนการใช้สารเคมีกำจัดไข่ยุง ซึ่งเป็นการช่วยรักษาสิ่งแวดล้อมแบบประหยัดต้นทุนได้อีกด้วย  
(ที่มา  https://www.thairath.co.th/content/edu/85008) 

   
                                                                       ภาพที่ 1-2 ปลาแกมบูเซีย
                                                         (ที่มา  https://www.thairath.co.th/content/edu/85008)   

          ปลาแกมบูเซีย  Gambusia affinis หรือ ปลากินยุง เป็นปลาพื้นเมืองของ ทวีปอเมริกาเหนือ มีรูปร่างคล้าย "ปลาหางนกยูง" แต่มีขนาดใหญ่กว่า และมีสีสันที่สวยงาม ตัวเมียมีขนาดใหญ่กว่าตัวผู้ เมื่อโตเต็มที่อาจจะมี ขนาดยาวได้ถึง 3 นิ้ว ในขณะที่ปลา 
ตัวผู้มีขนาดยาวเพียง 1.5 นิ้ว  ด้านข้างของปลาตัวเมียในที่สว่างจ้าจะเห็นสีเหลือบๆของสีเขียว สีฟ้า หรือสีเหลือง ปกติ มีชีวิตไม่เกิน 12 เดือน  แต่บางตัวอาจมีชีวิตถึง  15 เดือน เมื่อเกิดใหม่ๆ ลูกปลามีขนาดยาวประมาณ 7-10 มิลลิเมตร และ สามารถกินลูกน้ำได้ทันที และกินลูกน้ำยุงได้หลายร้อยตัวต่อวัน เลยค่ะ
 
                                                               ภาพที่  3-4  ปลาหางนกยูงมีลวดลายสวยงาม
                     (ที่มา  https://www.aquaticquotient.com/forum/showthread.php?p=511066)  

   ***    มารู้จักปลาแกมบูเซียกันนะคะ    ***

เนื้อหาเกี่ยวข้องกับ  กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์    ทุกระดับชั้น  และผู้สนใจทั่วไป
สาระที่  2            ชีวิตกับสิ่งแวดล้อม
มาตรฐาน ว 2.1  เข้าใจสิ่งแวดล้อมในท้องถิ่น   ความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งแวดล้อมกับสิ่งมีชีวิต   ความสัมพันธ์
                             ระหว่างสิ่งมีชีวิตต่าง ๆ ในระบบนิเวศ มีกระบวนการสืบเสาะหาความรู้และจิตวิทยาศาสตร์  
                             สื่อสารสิ่งที่เรียนรู้และนำความรู้ไปใช้ประโยชน์ 

เรื่อง    ปลาแกมบูเซีย
            Family  Poeciliidae 
            Genus  Gambusia  
            species  affinis 
            Other names  topminnow, pot-bellied minnow, dough belly, pot gut 
   
                                               ภาพที่  5-6  แหล่งที่อยู่ของปลาแกมบูเซียตามธรรมชาติ                                         
                    (ที่มา https://www.akvaryumforum.com/forum/benim-akvaryumum-51/2362-yerli-mali-akvaryum.htm)

            ปลาในสกุล แกมบูเซีย (Gambusia )นี้มีมากกว่า 30 ชนิด เช่น Gambusia affinis, Gambusia georgei, Gambusia heterochir, Gambusia nobilis, และ Gambusia gaigeii เป็นต้น หลายชนิดใกล้สูญพันธุ์ไปจากธรรมชาติแล้ว แต่ชนิดที่ได้ชื่อว่าเป็น mosquitofish หรือ mosquito-eating fish ก็คือ Gambusia affinis ซึ่งเป็นปลาพื้นเมืองของทวีปอเมริกาเหนือ (มีต้นกำเนิดอยู่ที่รัฐเท็กซัส) เนื่องจากปลาชนิดนี้มีศักยภาพสูงในการกินลูกน้ำยุง จึงถูกนำไปแพร่พันธุ์ในรัฐอื่นๆของสหรัฐอเมริกา รวมทั้งในประเทศต่างๆทั้งที่อยู่ในเขตอบอุ่นและเขตร้อน ซึ่งก็ปรากฏว่าปลาแกมบูเซียสามารถปรับตัวเข้ากับบ้านใหม่ของมันได้เป็นอย่างดี ปลาแกมบูเซียที่จะกล่าวถึงในที่นี้จะหมายถึง Gambusia affinis เท่านั้น

            รูปร่างลักษณะ            
            ปลาแกมบูเซียมีรูปร่างลักษณะคล้ายปลาหางนกยูง แต่มีขนาดใหญ่กว่า ปากแหลมกว่าและปลายปากจะเชิดขึ้นด้านบน ที่ตามีเส้นสีเข้มพาดในแนวดิ่งผ่านรูม่านตาลงมาถึงใต้ตา ครีบหลัง (dorsal fin) กลมมีโครง 7 ซี่ (ray), ครีบก้น (anal fin) มีโครง 7 ซี่, ครีบท้อง (pelvic fin) มีโครง 6 ซี่ ที่เส้นข้าง ลำตัวมีเกล็ด 27-30 อัน ตัวเมียมีขนาดใหญ่กว่าตัวผู้ ปลาแกมบูเซียตัวเมียที่โตเต็มที่อาจมีขนาดยาวได้ถึง 3 นิ้ว ในขณะที่ปลาตัวผู้มีขนาดยาวเพียง 1.5 นิ้ว ทั้งปลาตัวเมียและตัวผู้มีจุดสีเข้มซึ่งมักเห็นได้ชัดเจนเมื่อปลายังเล็ก ต่อเมื่อปลาโตขึ้นจุดดังกล่าวมักจางลง หากดูด้านข้างของปลาตัวเมียในที่สว่างจ้าจะเห็นสีเหลือบๆของสีเขียว สีฟ้าหรือสีเหลือง 
     
                               ภาพที่  7-8  ลักษณะของปลาแกมบูเซีย Gambusia holbrooki และปลาหางนกยูง
                                               (ที่มา https://www.flickr.com/photos/36436628@N06/4354324966/)

            การแพร่พันธุ์            
            ปลาแกมบูเซียแพร่พันธุ์ได้รวดเร็ว เมื่อปลาตัวเมียมีอายุได้ 6-8 สัปดาห์ก็จะเริ่มตั้งท้องครั้งแรก ปลาตัวเมียมีถุงพิเศษใช้เก็บน้ำเชื้อของตัวผู้ ซึ่งการผสมพันธุ์หนึ่งครั้งจะมีน้ำเชื้อมากพอ สำหรับใช้ผสมกับไข่ได้หลายท้อง ปลาแกมบูเซียออกลูกเป็นตัวโดยจะออกลูกท้องละ 40-100 ตัว (ใช้เวลาออกลูก 21-28 วันต่อหนึ่งท้อง) แต่ละท้องห่างกันประมาณ 6 สัปดาห์ และตลอดชีวิตของมันจะตั้งท้องได้ 3-4 ครั้ง ปกติปลาแกมบูเซียมีชีวิตไม่เกิน 12 เดือนแต่บางตัวก็อาจอยู่ได้ถึง 15 เดือน เมื่อเกิดใหม่ๆลูกปลามีขนาดยาวประมาณ 7-10 มิลลิเมตร และสามารถกินลูกน้ำได้ทันที เป็นปลาที่กินอาหารจุมากโดยปลาตัวเมียหนึ่งตัวอาจกินลูกน้ำยุงได้หลายร้อยตัวต่อวัน นอกจากลูกน้ำยุงแล้วปลาแกมบูเซียยังกินแพลงตอน (พืชและสัตว์ขนาดเล็กมากๆ), ตะไคร่น้ำ,ไดอะตอม (พืชเซลล์เดียว), ตัวอ่อนแมลงต่างๆ 
     
                                                   ภาพที่   9 -10  ปลาแกมบูเซียหลายชนิดมีลวดลายแตกต่างกัน
                                         (ที่มา https://www.aquaticquotient.com/forum/showthread.php?p=511066)

            แหล่งเพาะพันธุ์            
            มีชีวิตอยู่ได้ทั้งในน้ำสะอาดและน้ำสกปรก ในธรรมชาติจะพบปลาแกมบูเซียได้ทั่วไปตามลำห้วย หนองน้ำ สระน้ำ อ่างเก็บน้ำ 
     

                                                    ภาพที่  11- 12  ปลาหลายชนิดมีลักษณะคล้ายปลาแกมบูเซีย
                                 (ที่มา https://www.grafikerler.org/fotografcilik/6393-onur-g-hitit-akvaryum-fotograflari.html)

 ปลาแกมบูเซีย นอกจากเป็นปลาที่สวยงาม และมีประโยชน์ในการกินลูกน้ำ กำจัดยุงลายแล้ว ยังรักษาสมดุลของธรรมชาติได้ด้วย ความจริงแล้วปลาแกมบูเซียเป็นปลาที่กินได้ แต่คนไม่นิยมเพราะมีสีสันสวยงามค่ะ 


คำถาม VIP ชวนคิด
 
        1.  ปลาแกมบูเซีย เป็นสัตว์ประเภทใด
        2.  ปลาแกมบูเซียกำจัดยุงลายได้อย่างไร
        3.  ช่วงชีวิตของปลาแกมบูเซียมีอายุกี่เดือน
        4.  ปลาแกมบูเซียมีการแพร่พันธุ์แบบใด
        5.  ลักษณะภายนอกของปลาแกมบูเซียตัวเมียและตัวผู้ต่างกันอย่างไร
        
กิจกรรมเสนอแนะ

        1.ให้นักเรียนร่วมกันอภิปรายประโยชน์ของปลาแกมบูเซียต่อมนุษย์
        2.ให้นักเรียนแสดงความคิดเห็นปลาสายพันธุ์ใดที่มีลักษณะคล้ายปลาแกมบูเซีย
        3. ให้นักเรียนศึกษาเปรียบเทียบช่วงชีวิตของปลาแต่ละชนิดในท้องถิ่น
   
การบูรณาการ

        1. ให้นักเรียนศึกษาภูมิประเทศแบบใดที่เหมาะต่อการดำรงชีวิตของปลาแกมบูเซีย
        2. ให้นักเรียนเขียนเรียงความเรื่องปลาแกมบูเซีย
        3. วาดภาพปลาแกมบูเซีย พร้อมบอกประโยชน์ต่อสิ่งแวดล้อม
        3. ให้นักเรียนเสนอวิธีการอนุรักษ์พันธุ์ปลาแกมบูเซีย และปลายชนิดอื่นที่ใกล้สูญพันธุ์

ขอขอบคุณ
แหล่งข้อมูลอ้างอิงเนื้อหาและรูปภาพ 
ดังนี้

      1. https://www.thairath.co.th/content/edu/85008 
      2. https://dpc3.ddc.moph.go.th/in_tranet/Insect/DHFManual/chapter96.htm
      3. https://www.junjaowka.com/webboard/showthread.php?p=354228
      4. https://www.petshop-zoomania.com/Guppy/Guppi%20Columbian%20male%20.jpg
      5. https://www.aquaticquotient.com/forum/showthread.php?p=511066
     6.https://www.thainame.net/weblampang/yanapat/pic/82.jpg
ที่มา : https://www.sahavicha.com/?name=knowledge&file=readknowledge&id=2591